2nd Quarter Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino PDF

KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES...

KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES FILIPINO WIKA NG PANANALIKSIK AT ANG TALUMPATI MAKA-PILIPINONG PANANALIKSIK Sa Agham at Teknolohiya Demosthenes - ama ng Marahil kung wala ang pananaliksik ay atrasado talumpati. pa rin ang ating pamumuhay sa kasalukuyan. Sa pamamagitan ng makabagong teknolohiya, mas napadali na ang komunikasyon. Nagagawa naring lapatan ng lunas ang mga karamdaman dahil sa mga bagong tuklas na medisina. Demosthenes sa iba’t ibang panahon: Experimental (eksperimental) research Sa edad na 20 Rhotacism Sa Edukasyon Baybay-dagat Makapagtatag ng matibay na pundasyon ng Delivey!delivery!delivery! karunungan sa isip ng mga mag-aaral. Pagtuklas ng mga pamamaraang lalong PANGUNAHING PAMAMARAAN (RHETORICAL makapagpapaunawa sa mga mag-aaral ng APPROACHES) SA PAGTATALUMPATI kanilang lektura. Logos - umaapela sa isip. Ang inobasyon sa pasilidad at kagamitang panturo ay nakasalalay din sa gagawing Pathos - umaapela sa emosyonal na reaksyon pagtuklas sa pananaliksik ng mga implikasyon ng mga manonood. nito sa larangang akademiko. Ethos - nagpapakita sa karaktero rapor (rapport) Sa Negosyo at Industriya na taglay ng mananalumpati. Ang pagpapatupad ng mga kapasyahan sa isang negosyo ay batay na rin sa resulta na ANG MABUTING MANANALUMPATI maingat na pagpaplano at pagsusuri kung aling pananaliksik sa loob ng isang kompanya ay 1. Gumamit ng lenggwaheng madaling maituturing mahalagang salik upang makita maintindihan ng tagapakinig. ang lalong ikaaangat at ikagaganda ng takbo ng 2. Magbigay ng halimbawa. negosyo. 3. Gumamit ng galaw ng kamay at katawan (body language). Feasibility Studies 4. Huwag maging monotono. 5. Aliwin o libangin ang tagapakinig. PAGTALAKAY SA INTELEKTWALISASYON NG FILIPINO 6. Magtanong 7. Magbigay ng kongklusyon Inaangat ng bayan ang antas ng wika sa estadong nagagamit ito sa intelektwal na usapin at intelektwal na materyales o babasahin. KOMUNIKASYON AT SECOND QUARTER REVIEWER 1 PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO  KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES WIKA BILANG SALAMIN NG KARUNUNGAN Induction compass Nagpapakita sa dalawang estado: ✓ Kung ang wika ay gamit ng nakararami sa mga aktwal na akademiko at iskolarling na talakayan sa antas na pasalita. ✓ Kung ang wika ay nagagamit sa antas na Solar-powered-water heater pasulat at palimbag. PANANALIKSIK BILANG REPLEKSYON NG TALINO AT HUSAY NG MANANALIKSIK “Handa na ba ang Pilipino na sumulat gamit ang Filipino?” Pangingibabaw ng kolonyal na pag-iisip Mataas na teknolohiya sa lipunan 2. Fe Delmundo - (1941) bamboo incubator HADLANG KUNG BAKIT HINDI NA LUBUSANG NAGAGAMIT ANG WIKANG FILIPINO May mga ilan na malalalim ang kahulugan halimbawa na lamang: “sipnayan” o “matematika” Ayon kay Nicanor G. Tionson sa kanyang papel na may paksang “Ang wikang Filipino sa media” 3. Dr. Abelardo Aguilar - (1949) ERYTHROMYCIN maituturing na De Facto ang Lingua Franca. (Antibiotics). MGA TANYAG NA NAKADISKUBRE AT ILANG IMBENSYON NG MGA PINOY 1. Gregorio Y. Zara - (1955) video phone father of video conferencing. 4. Dado Banatao - microchips KOMUNIKASYON AT SECOND QUARTER REVIEWER 2 PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO  KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES 5. Agapito Flores - Fluorescent lamp ⤷ Kalimutan ang sariling hangarin at ituon ang pag-aaral sa pangangailangan at hangarin ng kalahok. Ayon kay P.L. Strawson, ang wika ay sumusunod lamang sa pagbabago ng mga bagay. Mga Kabataan ang pangunahing naapektuhan MAKA-PILIPINONG PANANALIKSIK ng mga uri ng pahayag na nababasa gayundin ng mga ginagamit sa social media. Dakila na ang pananaliksik sa sarili nitong kahulugan at kabuluhan.Mailalatag ang halaga KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO ng pananaliksik kung isaalang-alang ang pangangailangan ng lipunang kinaluluguran Tumutukoy ang kakayahang lingguwistiko sa nito. abilidad ng isang tao na makabuo at makaunawa ng maayos at makabuluhang pangungusap. Ang maka-Pilipinong pananaliksik ay Pinag-iiba ng mga lingguwista at mananaliksik sa gumagamit ng wikang Filipino sa wika ng bata ang nasabing kakayahan sa tinatawag pagpapaliwanag at pagpapakahulugan, na kakayahang komunikatibo, na pumapaksa ng karanasan, aspirasyon ng mga nangangahulugan namang abilidad sa angkop na Pilipino sa iba’t ibang larang at disiplina at paggamit ng mga pangungusap batay sa hinihingi naisasakonteksto sa kasaysayn at lipunang ng isang interaksiyong sosyal (Hymes 1972). Pilipino. Kakabit ng kakayahang lingguwistiko ng Pilipino Pangunahing isinasaalang-alang sa ang wastong pagsunod sa tuntunin ng balarilang maka-pilipinong pananaliksik ang pagpili ng Filipino. Sa kasaysayan, dumaan na sa maraming paksang naayon sa interes at pagbabago at reoryentasyon ang ating wikang kapakipakinabang sa sambayanang Pilipino. pambansa na nagbunga ng pagbabago sa matandang balarila. ⤷ Bago magdesisyon sa paksa, mahalagang BAHAGI NG PANANALITA SA MAKABAGONG tanungin muna ng mananaliksik ang bigat at GRAMATIKA halaga ng pananaliksik para sa kalahok nito o pinatutungkulan ng pananaliksik. A. Mga Salitang Pangnilalaman: ⤷ Ayon kay Virgilio Enriquez (1976), proponent 1. Mga nominal ng Sikolohiyang Pilipino, kailangang “ibatay sa interes ng mga kalahok ang pagpili ng a. Pangngalan - nagsasaad ng pangalan paksang sasaliksikin. ng tao, hayop, bagay, pook, katangian, pangyayari, at iba pa. ⤷ Kilalanin munang mabuti ang mga kalahok at hanguin sa kanila ang paksa, nang ganoon b. Panghalip - pamalit o panghalili sa ay may kaugnayan ito sa kanilang pangngalan. pamumuhay. 2. Pandiwa - nagsasaad ng kilos o nagbibigay-buhay sa pangkat ng mga salita. KOMUNIKASYON AT SECOND QUARTER REVIEWER 3 PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO  KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES 3. Mga panuring ORTOGRAPIYA NG WIKANG FILIPINO a. Pang-uri - nagbibigay-turing o A. Pasalitang Pagbaybay naglalarawan sa pangngalan at panghalip. Paletra ang pasalitang pagbaybay sa wikang Filipino na nakaayon sa tunog-Ingles ng b. Pang-abay - nagbibigay-turing o mga titik, maliban sa Ñ (enye) na naglalarawan sa pandiwa, pang-uri, at tunog-Espanyol. kapuwa pang-abay. A. G Ibig sabihin, isa-isang binibigkas sa maayos B. Mga Salitang Pangkayarian: na pagkakasunod-sunod ang mga titik na bumubuo sa isang salita, pantig, daglat, inisyal, akronim, simbolong pang-agham, at 1. Mga pang-ugnay iba pa. a. Pangatnig - nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, o sugnay (halimbawa: at, pati, ni, subalit, ngunit). b. Pang-angkop - katagang nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan (halimbawa: na, -ng,). c. Pang-ukol - nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang salita (halimbawa: sa, ng). 1. G 2. Mga pananda a. Pantukoy - salitang laging nangunguna sa pangngalan o panghalip (halimbawa: si, ang, ang mga). b. Pangawing o pangawil - salitang nagkakawing ng paksa o simuno at panaguri (halimbawa: ay). KOMUNIKASYON AT SECOND QUARTER REVIEWER 4 PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO  KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES PAGPAPALIT NG ‘D’ TUNGO SA ‘R’ ❖ Sa kaso ng din/rin, daw/raw, ang D ay napapalitan ng R kung ang sinusundan nitong salita ay nagtatapos sa patinig o sa malapatinig na W at Y. Halimbawa: “malaya rin” at “mababaw daw.” ❖ Nanatili ito sa D kung sa katinig naman nagtatapos ang sinusundang salita (halimbawa: aalis din, malalim daw). Gayundin, nananatili ang D kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa –ra, -ri, -raw, o –ray. Halimbawa: “maaari din” at “araw-araw daw.” PAGGAMIT NG ‘NG’ AT ‘NANG’ May limang tiyak na paggamit ng nang: a. Bilang kasingkahulugan ng noong. Halimbawa: “nang dumating ang mga Amerikano sa Pilipinas, kaagad silang nagpatayo ng mga paaralan.” B. Pasulat na pagbaybay b. Bilang kasingkahulugan ng upang o para. Narito naman ang ilang tuntunin sa pagbaybay ng mga salita, partikular sa paggamit ng walong Halimbawa: “ikinulong ni Ana ang aso nang dagdag na titik (c, f, j, ñ, q, v, x, z) para sa: hindi na ito makakagat pa.” 1. Pagpapanatili ng mga kahawig na tunog sa c. Katumbas ng pinagsamang na at ng. pagsulat ng mga salita mula sa mga Halimbawa: “malapit nang makauwi ang katutubong wika sa Pilipinas. kaniyang tatay mula sa Saudi Arabia.” Halimbawa: d. Pagtukoy sa pang-abay na pamaraan at pang-abay na panggaano. palavvun (Ibanag) bugtong Halimbawa: “iniabot nang palihim ni Carl ang kazzing (Itawes) kambing liham kay Christine.” at “Tumaas nang sobra ang jambangán (Tausug) halaman presyo ng langis.” safot (Ibaloy) sapot ng gagamba e. Bilang pang-angkop ng inuulit na salita. masjid (Tausug, Mëranaw) gusaling Halimbawa: “pabilis nang pabilis ang ikot ng samabahan ng mga Muslim elisi ng eroplano.” 2. Mga bagong hiram na salita sa mga wikang banyaga. Ang mga dating hiram na salitang lumaganap na sa baybay na ayon sa abakada ay hindi na saklaw ng panuntunang ito. Halimbawa: selfie at, digital detox. KOMUNIKASYON AT SECOND QUARTER REVIEWER 5 PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO  KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES WASTONG GAMIT NG GITLING (-) KAKAYAHANG SOSYOLINGGUWISTIKO a. Sa inuulit na salita, ganap man o hindi. Tinutukoy ng kakayahang sosyolingguwistiko ang Halimbawa: araw-araw, gabi-gabi, para-paraan kakayahang gamitin ang wika nang may naaangkop na panlipunang pagpapakahulugan para sa isang tiyak na sitwasyong pangkomunikasyon. b. Sa isahang pantig na tunog o onomatopeya. Halimbawa: tik-tak, brum-brum Inaasahan sa atin ang paggamit ng pormal na wika sa pakikipag-ugnayan sa mga nakatatanda at may c. Sa paghihiwalay ng katinig at patinig. awtoridad... Halimbawa: pag-aaral, mag-asawa Halimbawa: “Magandang araw po! Kumusta po d. Sa paghihiwalay sa sinusundang pangngalang kayo?” pantangi. …kaiba sa paggamit natin ng impormal na wika sa Halimbawa: pa-Marikina, maka-Pilipino ating mga kaibigan at kapareho ng estado. e. Sa paghihiwalay sa sinusundang banyagang Halimbawa: “Uy! Kumusta ka naman?” salita na nasa orihinal na Baybay. Halimbawa: mag-compute, pa-compute ANG MODELONG SPEAKING f. Sa pantig na may kakaibang bigat sa pagbigkas, Nilinaw ng sosyolingguwistang si Dell Hymes (1974) partikular sa sinaunang Tagalog at sa iba pang ang mahahalagang salik ng lingguwistikong wika sa Pilipinas. interaksiyon gamit ang kaniyang modelong Halimbawa: gab-i, mus-ing, lab-ong SPEAKING: g. Sa bagong tambalang salita. S - Setting and Scene: Saan ang pook ng Halimbawa: lipat-bahay, amoy-pawis pag-uusap o ugnayan? Kailan ito nangyari? P - Participants: Sino-sino ang kalahok sa h. Sa paghihiwalay ng numero sa oras at petsang pag-uusap? may ika-. Halimbawa: ika-12 ng tanghali, ika-23 ng Mayo E - Ends: Ano ang pakay, layunin, at inaasahang bunga ng pag-uusap? i. At sa pagbilang ng oras, numero man o salita, na ikinakabit sa alas-. A - Act Sequence: Paano ang takbo o daloy ng pag-uusap? Halimbawa: alas-2 ng hapon, alas-dos ng hapon K - Key: Ano ang tono ng pag-uusap? Seryoso ba o j. Sa kasunod ng “de”. pabiro? Halimbawa: de-lata, de-kolor I - Instrumentalities: Ano ang anyo at estilo ng k. Sa kasunod ng “di”. pananalita? Kumbersasyonal ba o may mahigpit na Halimbawa: di-mahawakan, di-kalakihan pagsunod sa pamantayang panggramatika? l. Sa apelyido ng babaeng nag-asawa upang N - Norms: Ano ang umiiral na panuntunan sa maipakita ang orihinal na apelyido noong pag-uusap at ano ang reaksiyon dito ng mga dalaga pa. kalahok? Malaya bang nakapagsasalita ang mga Halimbawa: Genoveva Edroza-Matute kalahok o nalilimitahan ba ang pagkakataon ayon sa uri, lahi, kasarian, edad, at iba pang salik? G - Genre: Ano ang uri ng sitwasyon o materyal na KOMUNIKASYON AT SECOND QUARTER REVIEWER 6 PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO  KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES ginagamit (halimbawa: interbyu, panitikan, liham)? ETNOGRAPIYA NG KOMUNIKASYON PANLIPUNANG PENOMENON Ang salitang etnograpiya ay nangangahulugang Batay sa mga sosyolingguwistikong teorya, ang sistematikong pag-aaral sa tao at kultura sa pagbabago sa wika ay dulot din ng pamamalagay pamamagitan ng personal na pagdanas at rito bilang panlipunang penomenon. pakikipag-ugnayan sa mga kalahok sa kanilang natural na kapaligiran. Nagkakaroon ng kabuluhan ang anomang salita o pahayag ng indibidwal kung ito ay nailulugar sa loob Kung ilalapat ito sa komunikasyon, sinasabi na ang ng lipunan at itinatalastas sa kausap o grupo ng pag-aaral sa wika ay nararapat na nakatuon sa mga tao. paglalarawan at pagsusuri sa kakayahan ng tagapagsalita na gamitin ang wika sa tunay na THE VARIABILITY CONCEPT sitwasyon (Farah 1998). Mahalagang maunawaan na ang ganitong varayti PAGKILALA SA MGA VARAYTI NG WIKA ng Filipino ay hindi maituturing na pagkakamali. Sa pananaw ng sosyo-sikolohistang si William Labov, Bahagi ng kakayahang sosyolingguwistiko ang na siyang nagtaguyod ng variability concept, likas pagkilala sa mga pagbabago sa wika at na pangyayari ang pagkakaiba-iba ng anyo at pag-aangkop ng gamit nito ayon sa lunan at pagkakaroon ng mga varayti ng isang wika. sitwasyon. Nararapat kilalanin ang pagkakapantay-pantay ng mga varayti—walang maituturing na mataas o Ang mga varayti na ito ay nagpapahiwatig ng: mababang anyo ng wika. pormalidad at impormalidad ng sitwasyon – KAKAYAHANG DISKORSAL maaaring maging pormal o impormal ang pananalita depende sa kung sino ang Ayon sa UP Diksiyonaryong Filipino (2010), ang kinakausap; diskurso ay nangangahulugan ng “pag-uusap at palitan ng kuro” (2010). Ugnayan ng mga tagapagsalita – may pagkakapareho sa paraan ng pagsasalita ang Mula rito, mahihinuha na ang kakayahang diskorsal mga magkakaibigan. Nailalangkap din nila ang ay tumutukoy sa kakayahang umunawa at mga biruan at pahiwatigan na hindi makapagpahayag sa isang tiyak na wika. mauunawaan ng hindi kabilang sa kanilang Ayon kay ( De Vera 2010) May dalawang paraan ang grupo; pasalitang diskurso: Pagkakakilanlang etniko at pagkakaloob sa 1. (pag-uusap tulad ng pagkukwentuhan, debate at kumustahan) isang pangkat – gumagamit ng lokal na wika at/o diyalekto sa kausap na nagmula sa 2. pasulat na diskurso (palitan ng liham at kaparehong bayan ng tagapagsalita; at korespondensiyang nangangailangan ng tugon) Awtoridad at ugnayang pangkapangyarihan – IBA’T IBANG KONTEKSTO NG DISKURSO tinitiyak ang pormalidad at kaangkupan ng 1. Interpersonal – usapang magkaibigan o malapit salita sa harap ng guro, magulang, at iba pang ang kasangkot sa isa’t isa. nakatatanda at may awtoridad. 2. Pang-grupo – ang mga kasapi ay may ugnayan dahil bahagi sila ng isang pangkat tulad ng KOMUNIKASYON AT SECOND QUARTER REVIEWER 7 PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO  KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES isang klase. ANIM NA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA NG 3. Pang-organisasyon – ang mga kasapi ay bahagi KAKAYAHANG PANGKOMUNIKATIBO AYON KINA ng isang organisasyon o samahan. CANARY AT CODY 4. Pang-masa – sa harap ng malaking grupo ng tao tulad ng pangangampanya. 1. Pakikibagay (adaptability) – tumutukoy sa 5. Interkultural – ang mga kasapi ay nabibilang sa kakayahang magbago ang pag-uugali at layunin magkakaibang kultural na pangkat. upang maisakatuparan ang pakikipag-ugnayan. 6. Pangkasarian – ang mga kasapi ay nabibilangsa 2. Paglahok sa pag-uusap – ito ang kakayahang isang partikular na kasarian tulad ng usapang lumahok sa usapan at gamitin ang mga lalaki. kaalaman sa pakikipagtalastasan. 3. Pagkapukaw-damdamin (empathy) – ito ang DALAWANG URI NG KAKAYAHANG DISKORSAL: kakayahang mailagay ang damdamin sa KAKAYAHANG TEKSTUWAL AT KAKAYAHANG katauhan ng ibang tao. RETORIKAL 4. Pamamahala sa pag-uusap – ito ay tumutukoy Tumutukoy ang kakayahang tekstuwal sa sa pagkontrol sa daloy ng usapan. kahusayan ng isang indibidwal sa pagbasa at pag-unawa ng iba’t ibang teksto gaya ng mga akdang pampanitikan, gabay instruksiyonal, 5. Bisa – tumutukoy sa kakayahang mag-isip kung transkripsiyon, at iba pang pasulat na ang pakikipag-usap ay epektibo o nauunawaan. komunikasyon. 6. Kaangkupan (appropriateness) – tumutukoy sa Sa kabilang banda, ang kakayahang retorikal ay pagtingin kung angkop sa sitwasyon, lugar, at taong kausap ang paksa. tumutukoy naman sa kahusayan ng isang indibidwal na makibahagi sa kumbersasyon. PAGPAPAHABA SA PANGUNGUSAP Kasama rito ang kakayahang unawain an iba’t ibang tagapagsalita at makapagbigay ng mga pananaw o opinyon. 1. Pagpapahaba sa pamamagitan ng kataga – napahahaba ang pangungusap sa pamamagitan ng mga katagang gaya ng pa, ba, MAHALAGANG SANGKAP SA PAGLIKHA NG MGA naman, nga, pala, at iba pa. PAHAYAG: KAUGNAYAN AT KAISAHAN Halimbawa: Ang kaugnayan ay tumutukoy sa kung paanong May ulam. napagdidikit ang kahulugan ng mga pangungusap May ulam ba? o pahayag sa paraang pasalita o pasulat. Tingnan May ulam pa. ang halimbawa: May ulam pa ba? A: Ang kalat naman dito! May ulam pa nga pala. B: Aayusin ko lang ang mga libro. May ulam naman pala. Tumutukoy ang kaisahan sa kung paano 2. Pagpapahaba sa pamamagitan ng panuring – napagdidikit ang dalawang ideya sa napahahaba ang pangungusap sa tulong ng lingguwistikong paraan. Nakapaloob dito ang mga panuring na na at ng. paggamit ng mga panghalip (halimbawa: siya, sila, ito) bilang panghalili sa mga natukoy na sa simula Halimbawa: ng pahayag at pagdaragdag ng mga kataga, Siya ay anak. panuring, at kumplemento upang pahabain ang Siya ay anak na babae. mga pangungusap. Gayundin, maaari ding Siya ay anak na bunsong babae. pagtambalin ang mga payak na pangungusap o sugnay. 3. Pagpapahaba sa pamamagitan ng komplemento – napahahaba ang pangungusap KOMUNIKASYON AT SECOND QUARTER REVIEWER 8 PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO  KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES sa pamamagitan ng komplemento o ang bahagi Regular na umiinom ng gamot ang aking ng panaguri na nagbibigay ng kahulugan sa lola. pandiwa. Ang iba’t ibang uri ng komplemento Naglalako ng turon si Aling Pising tuwing ng pandiwa ay tagaganap, tagatanggap, hapon. ganapan, dahilan o sanhi, layon, at kagamitan. f. Komplementong kagamitan – isinasaad a. Komplementong tagaganap – isinasaad ang instrumentong ginamit upang ang gumagawa ng kilos. Pinangungunahan maisakatuparan ang kilos. ng panandang ng, ni, at panghalip. Pinangungunahan ng pariralang sa pamamagitan ng at mga panghalili nito. Halimbawa: Ibinalot ni Jay ang mga tirang pagkain. Halimbawa: Ibinalot niya ang mga tirang pagkain. Sa pamamagitan ng Internet, napapabilis Ibinalot ng kaniyang kaibigan ang mga ang pagkuha ng impormasyon. tirang pagkain. Magkakasundo lamang sila sa pamamagitan mo. b. Komplementong tagatanggap – isinasaad kung sino ang nakikinabang sa kilos. 4. Pagpapahaba sa pamamagitan ng Pinangungunahan ng mga pang-ukol na pagtatambal – napagtatambal ang dalawang para sa, para kay, at para kina. payak na pangungusap sa pamamagitan ng mga pangatnig na at, ngunit, datapwat, subalit, Halimbawa: saka, at iba pa. Ang mabubuong pangungusap Naghanda ng regalo si Thea para sa ay tinatawag na tambalang pangungusap. kaniyang kapatid. Bumili ng laruan si Bryan para kay Jave. Nagpaluto ng pansit si Will para kina Halimbawa: Eugene at Elyrah. Nagtatrabaho sa pabrika ang kaniyang tatay at nagtitinda sa palengke ang kaniyang nanay. c. Komplementong ganapan – isinasaad ang Matagal siyang mag-aral ng aralin subalit tiyak pinangyarihan ng kilos. Pinangungunahan namang matataas ang kaniyang marka sa mga ng panandang sa at mga panghalili nito. pagsusulit. Halimbawa: KAHALAGAHAN AT KABULUHAN NG PANANALIKSIK Namalagi sila sa evacuation area. SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO Namalagi sila rito. Namalagi sila roon. Sa panahon ng tumitinding kampanya ng internasyonalisasyon, naisasantabi ang halaga ng d. Komplementong sanhi – isinasaad ang sari-sariling yaman ng wika at kultura ng mga bansa dahilan ng pangyayari o ng kilos. at ang pagkakaiba-iba ng mga ito dahil sa Pinangungunahan ng panandang dahil sa o paniniwala na may iisang pamantayang pandaigdig kay at mga panghalili nito. na nakapadron lamang sa kakayahan at katangian ng mauunlad na bansa. Halimbawa: Nabaon sa utang si Delia dahil sa May mahalagang papel ang pananaliksik sa sariling pagkakalulong sa sugal. wika at kultura bilang pagharap sa globalisasyon. Dahil kay Alvin, naparusahan ni Michelle. e. Komplementong layon – isinasaad ang bagay na ipinahahayag ng pandiwa. Pinangungunahan ng panandang ng. Halimbawa: KOMUNIKASYON AT SECOND QUARTER REVIEWER 9 PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO  KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES KAKULANGAN SA PANANALIKSIK SA IBA’T IBANG pananaliksik. Maraming pananaliksik ang PAKSA nakabatay sa interes ng mananaliksik at hindi sa interes ng kaniyang paksang sinasaliksik. “Pakikiangkas” at “Pagnanasa” sa Global na Nahihikayat din ang karamihan na lagi’t laging Pamantayan pag-aaralan ang kulturang dayuhan sa halip na magkaroon ng motibasyong linangin ang Malinaw na sa umpisa pa lamang ay may sariling kaparaanan. pagkiling na sa mga kanluraning teorista at sunod-sunuran sa mga panlabas na patakaran Problematiko rin ang paksa at tunguhing ang mga institusyong pang-edukasyon kabilang nakakulong sa pamantayan at panlasa ng na ang mga akademya sa bansa na produkto ng akademya lamang habang isinasantabi ang kolonyal na karanasan. kabuluhan ng pamumuhay at karanasang panlipunan bilang laboratoryo ng kaalaman at Sa ganitong kondisyon, malaki ang hamon sa pagpapahalaga. mga mananaliksik ng wika at kulturang Pilipino na igiit ang espasyo para sa maka-Pilipinong Hindi kailanman mapagtatagpo ang pananaliksik at ituring na kapantay ito ng magkaibang realidad, kailangang unawain ang alinmang iskolarling pamamaraan at larangan mga sariling palagay at haka-haka na sa akademya man o sa labas nito. nakatanaw sa layunin at kontekstong Pilipino. Katiwalian Ukol sa Pagbubuo ng Maling MAKA-PILIPINONG PAMAMARAAN NG Kamalayan at Kaisipan Ukol sa Kulturang PANANALIKSIK Katutubo at Kaalamang Bayan Bilang tugon sa ganitong mga suliranin at hamon Sa papel na “Mga Katiwalian sa ating tungo sa makabuluhang pananaliksik sa wika at Kamalayan Tungkol sa Kaalamang Bayan” ni kulturang Pilipino, mahalagang ilapat ang modelo Arnold Azurin (1991), pinuna niya ang ng maka-Pilipinong pananaliksik. Pangunahing kawalang-ingat ng mga mananaliksik at saligan ng modelong ito ang paggamit ng sariling manunulat sa kanilang mga paksang wika at pamamaraang nakabatay sa sariling sinasaliksik na nagreresulta ng katiwalian sa karanasan na angkop sa ating konteksto. paglikha ng kahulugan at pagsasawalang-bahala sa kapakanan ng Upang maisagawa ito, kinakailangan ang isang pinag-aaralang paksa. Nagreresulta rin ang metodo na makapagpapakilala sa mananaliksik at ganitong kakulangan ng panlilinlang sa mga kalahok ng pananaliksik upang kapuwa nila mambabasa sakaling mailabas bilang aklat o matamo ang maka-Pilipinong pagpapahalaga at sanggunian ang mga maling impormasyon na tunguhin gamit ang iskala ng pagmamasid, magluluwal din ng maling pag-unawa at pakikiramdam, pagtatanong-tanong, pagsubok, kamalayan sa mambabasang Pilipino. pagdalaw-dalaw o pagmamatyag, pagsusubaybay, pakikialam, pakikilahok, at pakikisangkot. Upang malutas ang ganitong katiwalian, kailangang maging kritikal at ipinanukala PELIKULA niyang pagaralan ang paksa ukol sa katutubong kultura at kaalamang bayan, na Ang pelikula ay kilala rin sa tawag na sine at nangangailangan din ng praktis (lampas sa pinilakang tabing, ay isang larangan na kung saan pagteteorya) at pagpaloob sa mismong proseso ito ay gumagalaw na larawan bilang isang anyo ng ng pag-unawa rito. sining bilang bahagi ng industriya ng libangan. Ito ay nililikha sa pamamagitan ng pagrekord sa Paglilihis ng Landas sa Pananaliksik mga totoong tao na umaarte sa harap ng kamera. Ang wika ng isang pelikula ay batay sa pag-arte Sa pag-aaral ng wika at kulturang Pilipino, ng tinatawag na aktor na parang nagsasalita ng matinding usapin din ang paglilihis ng landas sa personal sa tagapanood. pananaliksik na bunga ng kahinaan sa pagpili ng paksa at tinatanaw na tunguhin ng KOMUNIKASYON AT SECOND QUARTER REVIEWER 10 PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO  KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES Nagsimula buhat ng umusad ang larangang Paraan ng Presentasyon teknolohiya noong unang bahagi ng 1900`s. Nang matutong makapaglarawan ang tao, nahanapan din niya ng paraan na maipagtabi-tabi ang mga ito at Dula Pelikula ipamukhang gumagalaw ng ayon sa galaw ng tunay na buhay. Mabilis ang pag-usad ng Isinasagawa sa harap Nakarekord at teknolohiya ng pelikula. Kahit walang mga taong ng mga manonood na inaasahang iisa lamang artista, kayang makapagpalabas ng buong pelikula makaaasang may ang resulta ng palabas gamit ang animation at special effects. pagbabago sa bawat sa bawat panonood. pagtatanghal. May Maaaring DULA iba`t ibang props o makapag-shooting sa kagamitan at pag-iilaw iba`t ibang lokasyon Ang dula ay isang uri ng panitikan na nahahati sa subalit hanggang sa saan mang panig ng ilang yugto na maraming tagpo. Pinakalayunin ganoong paraan mundo upang nitong itanghal ang mga tagpo sa isang lamang ang makapagpakita ng tanghalan o entablado. Ang tagpo sa dula ay pagpapalit-palit ng iba`t ibang tagpuan ng paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhan. Ang tagpuan ng eksena. eksena. mga taong dalubhasa sa larangan ng pagsulat ng mga dulang itinatanghal ay tinatawag na mga mandudula, dramatista o dramaturgo. Nagsimula ang pagtatanghal sa sinaunang Proseso ng Paglikha sibilisasyon ng Gresya bilang kasangkapan ng relihiyon. Katulad ito sa Pilipinas kung saan ang Dula Pelikula mga ritwal ng mga katutubong Pilipino ay itinatanghal sa harap ng buong komunidad. Ang May ilang taong Binubuo ng iba`t ibang mga ritwal ay hindi hiwalay sa mga sinaunang anyo ng panitikan tulad ng epiko. nagtutulungan upang mga departamento maihanda ang mga (hindi gaanong artista at ang entablado hinihingi na PAGKAKAIBA NG PELIKULA AT DULA para sa mga magkita-kita) upang pagtatanghal. mapagtulungang Lugar na Pinagdarausan buuin ang isang pelikula. Dula Pelikula MGA SITWASYONG PANGWIKA SA PILIPINAS Gumagamit ng entablado Maaaring maipalabas sa kung saan nakatayo kahit saang may telon na Telebisyon – ang Telebisyon ay itinuturing na mismo ang mga artista at projector o gamit na pinakamakapangyarihang medya sa iilang metro lamang ang kasalukuyan dahil sa dami ng mamamayan na makapagpapalabas ng layo mula sa mga naaabot nito. Wikang Filipino ang manonood. Dahil sa pelikula. Ito ay nangungunang midyum sa ating bansa. ganitong katangian ng gumagamit ng 2-D Malakas ang impluwensya ng mga programang dula, nakararamdam ng space kung saan gumagamit ng wikang Filipino sa mga pagiging malapit ang madaling nakikita ang manonood. manonood sa mga artista. iba pang salik ng biswal Radyo at Dyaryo – Filipino rin ang na sining maliban pa sa nanungungunang wika sa radyo, AM man o FM. mga artista. Kasama sa Sa mga pangrehiyonal na radyo ang kanilang makatatawag ng pansin diyalekto ang ginagamit ngunit kapag may ng manonood ay ang kinapanayam ay gumagamit sila ng Tagalog. Sa mga kuhang eksena at dyaryo naman, Ingles ang ginagamit sa visual effects. broadsheet at Filipino sa Tabloid. Tabloid ang mas binibili sa mas mura at nakasulat sa wikang KOMUNIKASYON AT SECOND QUARTER REVIEWER 11 PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO  KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES higit na naiintindihan. ❖ Historikal na pamamaraan – Layon ng isang pangkasaysayang pananaliksik na ilarawan ang nakaraan o naganap na. Sa pagsasagawa ng Pelikula – Mas maraming banyagang pelikula ganitong uri ng pananaliksik, nangangalap ng ang naipalabas sa ating bansa, ngunit ang mga mga datos at impormasyon ang mananaliksik lokal na pelikulang gumagamit ng midyum na na may kaugnayan sa nakaraang kalagayan, kaganapan, sistema, mga tao, o kahit Filipino at barayti nito ay tinangkilik din. Hindi na institusyon. matatawarang Filipino ang wika ng Telebisyon, Dyaryo, at Pelikula. Ang dokumento at mga arkibo ang pangunahing mapagkukunan ng mga datos sa historikal na pananaliksik. MGA URI NG PANANALIKSIK ❖ Eksperimental na pamamaraan – Ayon kay Basikong Pananaliksik at Isinapraktikang Luke Wales: Pananaliksik Ang mga baryabol na sumasailalim sa Ang basikong pananaliksik ay may kinalaman sa pag-aaral ay maaaring isagawa o gamitin at kaalamang batay sa teorya. Ang balangkas nito ay maaaring matukoy ang kaligiran nito. hindi kontrolado ng mga praktikal na gamit ng mga natuklasan at ang paraan nito’y sa pamamagitan ng Ang resulta mula sa aplikasyon o paggamit pagpapaliwanag at pag-unawa sa mga nangyayari nito ay maaaring matukoy at masukat na ang mga natuklasan o nakalap na kaalaman upang may kaugnayan sa inilahad na suliranin. tugunan ang isang pangangailangan ng lipunan. Natutukoy ang mga baryabol na walang Ang isinapraktikang pananaliksik—nagpapakita ito kinalaman sa suliranin na maaaring kung paanong magagamit ang mga natuklasan o makaapekto sa materyal na resulta. kung paanong maituturo ang metodolohiya. Ang pag-aaral o eksperimento ay PAMAMARAAN SA PANANALIKSIK kinakailangang makalikha ng balidong resulta panlabas o panloob. ❖ Deskriptibong pamamaraan – Layon nito na tugunin ang mga katanungang, sino, ano ❖ Etnograpikong pamamaraan – Higit sa kailan, saan at paano ng isang partikular na paksain. Sinusubukan din nitong ilarawan ang pagpunta sa mga aklatan at pagsasangguni sa kasalukuyang kalagayan, kaganapan o mga mga nakasulat na batis, kailangang magmasid sistema batay sa impresyon o reaksyon ng mga at makipamuhay ang mananaliksik sa respondente. pamamaraang etnograpiko. Deskriptibo ring maituturing ang pag-aaral na naghahanap ng kagyat na katugunan o case TATLONG ANTAS AYON KINA EUGENE Y. EVASCO ET. study, pag-aaral para sa pagunlad AL. (developmental studies), mga karagdagang pag-aaral (follow-up studies) pag-aanalisa ng mga dokumen to (documentary analysis), ❖ Bilang pangunahing metodolohiya ng pagsusuri sa kalakaran (trend analysis), at antropolohiya, tumutukoy ito sa kalipunan ng pag-aaral sa ugnayan (correlational studies). mga metodo para sa organisadong paglalarawan ng isang pamayanan o grupo ng mga tao. ❖ Pinapakahulugan ang etnograpikong pamamaraan bilang dokumentasyong isinasagawa ng isang antropologo o ng KOMUNIKASYON AT SECOND QUARTER REVIEWER 12 PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO  KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT SECOND QUARTER REVIEWER KULTURANG PILIPINO FIRST SEMESTER | ACADEMIC YEAR 2024-2025 | PROF. ISLES sinomang nagsasagawa ng sistematikong 2. Locution – ang pagsasabi ng salita na may tiyak pagtatala ng mga kultura. na kahulugan. Halimbawa: patanong at pasalaysay. ❖ Tumutukoy rin ang etnograpikong pamamaraan sa isang estilo o paraan ng pagsusulat 3. Perlocution – epekto sa tagapakinig. Halimbawa: pagtugon sa hiling, pagbibigay atensyon. KAKAYAHANG PRAGMATIKS IBA’T IBANG ANYO NG KOMUNIKASYONG Pragmatiks o Pragmatika. Isang bahaging larangan DI-BERBAL ng linggwistika na nag-aaral ng mga paraan kung paano nakapag-aambag ang konteksto sa pagbibigay ng kahulugan sa wika o salita. Isa itong 1. Kinesika (kinesics) – tumutukoy sa kilos o galaw sangay ng semiotika o semantika, ito ay ang ng katawan (senyas), bahagi nito ang ekspresyon pag-aaral mismo ng kahulugan ng wika. ng mukha , galaw ng mata, kumpas ng mga kamay, at tindig ng katawan. Pag-aaral kung papaano iniimpluwensyahan ng konteksto ang paraan ng paghahatid ng 2. Proksemika (proxemics) – tumutukoy sa oras at impormasyon ng mga sentens o pangungusap. distansya sa pakikipag-usap. Ang oras ay Samakatawid, ito ay pag-aaral ng aktwal na maaaring pormal gaya ng isinasaad ng relo, o pagsasalita. impormal na karaniwang nakadikit sa kultura gaya ng mga terminong “ngayon na”, “sa lalong madaling panahon” at “mamaya na”. Ito rin ay mabisang nagagamit ang yaman ng wika upang makapagpahayag ng mga intensyon at 3. Pandama o paghawak (haptics) – ito ay kahulugang naaayon sa konteksto ng usapan at tumutukoy sa paggamit ng sense of touch gayundin, natutukoy ang ipinahihiwatig ng sinasabi, bilang tagahatid ng mensahe. di–sinasabi at ikinikilos ng kausap. 4. Paralanguage - tumutukoy sa tono ng tinig at Ang semantika ang tumatalakay sa ugnayan ng kalidad at bilis ng pagsasalita. mga pinapakitang senyales o paraan ng pagpapahayag, at pati ng mga taong 5. Katahimikan o walang kibo – lubhang gumagamit nito. makahulugan na karaniwang ginagawa upang mag-isip at paghandaan ang sasabihin, o dili Kung ang isang tao ay may kakayahang kaya ay magparating ng tampo o sama ng loob. pragmatiks natutukoy nito ang kahulugan ng mensaheng sinabi at di sinasabi, batay sa 6. Kapaligiran – tumutukoy sa pinagdarausan at ikinikilos ng taong kausap. ng kaayusan nito. Matutukoy sa hihinuha ang intensyon ng kausap batay sa kung saang lugar Mahalaga ang kakayahang pragmatika bilang niya nais makipag-usap. daan sa pagiging epektibo ng pakikipagtalastasan, sapagkat nililinaw nito ang relasyon sa pagitan ng intensyon ng nagsasalita o nagpapahatid ng mensahe at ang kahulugan nito. Kadikit ng paglinang sa kakayahang pragmatiko ang konsepto ng speech act – ang pakikipag-usap ay hindi lamang paggamit ng mga salita upang maglarawan ng isang karanasan kundi paggawa ng mga bagay gamit ang mga salita (J.L. Austin). Halimbawa nito ay pakikiusap, pagtanggi, pagpapaumanhin, pangangako at iba pa. May tatlong sangkap ang speech act: 1. Illocutionary Force – sadya o nilalayong kahulugan ng tagapagsalita. Halimbawa: pakiusap, utos, pangako. KOMUNIKASYON AT SECOND QUARTER REVIEWER 13 PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO