Międzynarodowienie przedsiębiorstwa PDF

ędzynarodowienie przedsiębiorstwa 14. Korporacje transnarodowe i ich rola w gospodarce światowej 15. Rola kraju macierzystego i goszczącego w kształtowaniu Prof. Teresa Pakulska Prof. przewagi Małgorzata Poniatowska-Jaksch konkurencyjnej i1...

ędzynarodowienie przedsiębiorstwa 14. Korporacje transnarodowe i ich rola w gospodarce światowej 15. Rola kraju macierzystego i goszczącego w kształtowaniu Prof. Teresa Pakulska Prof. przewagi Małgorzata Poniatowska-Jaksch konkurencyjnej i18n Korporacje transnarodowe i ich rola w gospodarce światowej 1. Powstanie i rozwój korporacji transnarodowych 2. Międzynarodowe State-Owned 3. Funkcje KTN w gospodarce 4. Siła przetargowa KTN 5. Optymalizacja podatkowa 6. Społeczna odpowiedzialność korporacji i18n Powstanie i rozwój korporacji transnarodowych XVI-XVII w. brytyjskie i holenderskie kompanie prowadzące handel z Indiami, Dalekim Wsch. , Afryką (np. East India Company, Dutch East India Company) praz z Ameryką Północną (np. Hudson Bay Company); podboje kolonialne. XIX w. – rewolucja przemysłowa. Wzrost wymiany międzynarodowej wyrobami przemysłowymi i surowcami (silny rozwój przemysłu ciężkiego); korzyści skali i specjalizacji. Okres pomiędzy I i II wojną światową – przeważają korporacje europejskie i amerykańskie (rozwój kolei przyspieszył proces ich formułowania). Okres po II wojnie światowej - duże inwestycje w Europie, procesy integracyjne (EWG); p. samochody, elektrotechniczny, hutnictwo, rafineryjno- petrochemiczny itp. - Intensywne umiędzynarodowienie firm japońskich (pocz. lat 60-tych) - Ekspansja inwestycyjna amerykańskich KTN w Europie Zach. i Azji. i18n Korporacje transnarodowe wg wartości przychodów - wnioski  Walmart zajął pierwsze miejsce jedenasty rok z rzędu  Amazon.com czwarty rok z rzędu utrzymał drugie miejsce w rankingu, osiągając 9% wzrost przychodów i przekraczając próg 510 miliardów dolarów  Fortune 500 wytwarzają wartość w wysokości dwie trzecie amerykańskiego PKB, generując przychody w wysokości 18 bilionów dolarów W 2021 r. tj. po raz pierwszy w historii przychody chińskich firm z listy stanowiły 31% łącznych przychodów 500 firm z listy, po raz pierwszy wyprzedzając Stany i18n Powstanie i rozwój korporacji transnarodowych XXI w. – globalne firmy technologiczne – wartość rynkowa suma akcji zwykłych danego przedsiębiorstwa liczona zgodnie Klasyfikacja wg wartości z aktualnymi notowaniami rynkowej 2022r. giełdowym  Okresy tworzenia KTN a kraj macierzysty Faza europejska – do II wojny światowej, obszarem inwestycji były często zamorskie terytoria zależne (kolonie), jednak przedsiębiorstwa europejskie najchętniej lokowały swą działalność w Europie (w tym w Rosji). Faza amerykańska - lata 1945 – 1970. USA stały się potęgą ekonomiczną w konsekwencji II wojny światowej (zniszczone wojną Europa i Japonia nie stanowiły wówczas żadnej konkurencji), gospodarka amerykańska przestawiła się na produkcję dla sektorów cywilnych, brak konkurencji, aktywna polityka inwestycyjna rządu amerykańskiego. Faza triady ekonomicznej – do lat 90. XX w. okres równowagi pomiędzy przedsiębiorstwami europejskimi, amerykańskimi i japońskimi. Faza ekspansji chińskiej – XXI w. Po raz pierwszy w historii zestawienia, po raz pierwszy od II wojny światowej inna nacja niż Amerykanie objęła prowadzenie w rankingu największych firm świata 82 spośród 119 chińskich firm w rankingu to przedsiębiorstwa państwowe tzw. SOE - state-owned enterprises), bezpośrednio kontrolowane przez władze. i18n State-Owned Enterprise Państwowy kapitalizm – system ekonomiczny, w którym rządy manipulują rynkiem, aby osiągnąć określone cele polityczne; np. wspierają politycznie/finansowo przedsiębiorstwa podejmujące ekspansję międzynarodową. Kryzys umocnił przekonanie w tym krajach, choć nie tylko, że silna władza, duma narodowa, (…) to źródła sukcesu gospodarczego, dobrobytu i spokoju społecznego (Bremmer, 2009). KWR także „wspierają” rodzime KTN, np. wsparcie finansowe amerykańskich KTN podczas światowego kryzysu finansowego 2006-2008. Konsekwencja - wzrost w ekspansji międzynarodowej quasi państwowych firm (State-Owned- SO) - rząd ma pakiet kontrolny (pełna, większościowa lub znacząca mniejszość). Aktywa przedsiębiorstw państwowych stanowią ok. 45 bln USD, co odpowiada ½ światowego PKB.  i18n Przedsiębiorstwa międzynarodowe- SO na świecie Największe z nich stanowią 20% z 2000 największych firm na świecie źródło UNCTAD Przedsiębiorstwa państwowe są obecne we wszystkich krajach, duże znaczenie: Chiny, Niemcy, Indie i Rosja. Międzynarodowe SO wg regionów Sources: UNCTAD; and IMF i18n Przedsiębiorstwa międzynarodowe- SO Wschodzące giganty państwowe – wzrost po 2006 r. pod względem wielkości i liczby, napędzane przez rynki wschodzące, ich aktywa są warte 45 bln$. źródło IMF Orbis, World Bank, Worldwide Governance Indicators; and IMF i18n SO to narzędzie politycznego oddziaływania – w kraju i globalnie: Rządy, zwłaszcza KWR naciskają na rozwiązania, które są jak najbardziej korzystne dla swoich obywateli (np. zachowanie miejsc pracy itp.) -może to wpłynąć na spadek konkurencyjności tych firm na rynku międzynarodowym, zwłaszcza, że SO z KR stają się coraz ważniejszymi uczestnikami międzynarodowego rynku gdyż: nie muszą się liczyć z opinią udziałowców/interesariuszy; poprzez formalne wdrażanie SOB „obchodzą” bariery handlowe/inwestycyjne w KWR, inwestują w rozwojowe gałęzie, np. biznes proekologiczny, poprawiają jakość. Wzrost liczby regulacji rządowych w istotny sposób zmniejsza przejrzystość gospodarki. Dla inwestorów z zewnątrz ważne staje się: - zrozumienie motywacji rządu danego kraju - bliskie stosunki między władzą a przedsiębiorcami –element strategii przetrwania - coraz większa wiedza w zakresie uwarunkowań o charakterze nieformalnym (źródło przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa) - wsparcie polityczne ze strony władz kraju macierzystego  i18n Międzynarodowe State-Owned – sektory Reprezentując interesy państwa inwestują w sektory strategiczne: - SO z KR – np. inwestycje chińskie, indyjskie w pozyskiwanie surowców w Afryce, - SO z KWR (telekomunikacja, energetyka, zaopatrzenie w wodę i gospodarka komunalna, transport kolejowy, lotniczy, górnictwo, hutnictwo i przemysł zbrojeniowy; obawa, iż nie zawsze w ich ekspansji międzynarodowej będzie się liczył rachunek ekonomiczny. Sektory - PP podejmują 55% ogółu inwestycji infrastrukturalnych w gospodarkach wschodzących i rozwijających się. Ważna rola SO, np. na rynku energii (nawet przed ostatnim kryzysem) 13 największych naftowych KTN wg wielkości dostępnych rezerw kontrolują rządy: Saudi Aramco, Gazprom (Rosja), China National Petroleum Corporation (CNPC), National Iranian Oil Company (NIOC), Petróleos de Venezuela Corporation (PDVSA), Petróleo Brasileiro (Petrobras) i Petronas (Malezja), większe niż międzynarodowe naftowe KTN. Sektory, w których udział PP jest największy to: finanse, energetyka, budownictwo i telekomunikacja. Udział przedsiębiorstw państwowych w aktywach wg sektorów w %, S&P Capital IQ; UNCTAD; S&P Global UDI World Electric Power Plant  i18n Przedsiębiorstwa międzynarodowe- SO- dlaczego- niejednoznaczna ocena Rządy tworzą SO/PP, aby realizować określone cele, nieopłacalne z pw. sektora prywatnego, np. dostarczanie wody, energii elektrycznej, budowa sieci komunikacyjnej. PP nie zawsze sobie z tym radzą w KR, w których > 2 mld ludzi nie ma dostępu do czystej wody, ponad 0,8 mld nie ma niezawodnej energii elektrycznej. Udział przedsiębiorstw państwowych w inwestycjach infrastrukturalnych na rynkach wschodzących i krajach rozwijających się o niskich dochodach (w % ogółu, 2017, Źródło Word Bank Rządy, np. Brazylia, Kanada, Niemcy i Indie zwróciły się do swoich banków publicznych o pomoc w złagodzeniu skutków pandemii Covid-19 (rządy mają trudności z monitorowaniem banków, co prowadzi do narastania długów, a rządy przeznaczaja ok. 10% PKB na ratowanie banków) W 1/2 krajów G20 i kilku rozwijających się banki publiczne posiadają 20 - 60%  25 największych państwowych niefinansowych KTN na świecie wg zagr.aktywów (mld $), tys. pracowników) 2016 i18n  KTN – funkcje w gospodarce światowej – szerokie ujęcie wg Bukowskiej-Rosińskiej funkcje ekonomiczne – kształtują kierunki i dynamikę rozwoju zgodną ze swoimi interesami; stymulują rozwój gospodarczy państw macierzystych i goszczących oraz gospodarki światowej; brak KTN w niektórych regionach może prowadzić do ich „eliminowania” z gospodarczej mapy świata (liczne zachęty dla inwestycji KTN). funkcje polityczne - KTN przyczyniają się do wzmacniania siły i konkurencyjności gospodarek państw (macierzystych, goszczących); działają, zgodnie ze swoimi interesami, na rzecz stabilizacji środowiska międzynarodowego). Ich rola wynika z potencjału ekonomicznego funkcje społeczne - przenoszą w wymiarze globalnym nowoczesną technikę i technologię, określają standardy, modele zarządzania; sprzyjają większej akceptacji różnorodności (kultur, wzorców, zachowań, itp.); z drugiej strony mogą prowadzić do pogłębienia dysproporcji rozwojowych między obszarami/państwami słabiej rozwiniętymi a resztą świata.  i18n Siła przetargowa: kraj goszczący – KTN Skłonność do ustępstw jest funkcją zależności pomiędzy: popytem na zasoby, którymi zainteresowane strony dysponują ograniczeniami w dostępie do sprawowania kontroli nad posiadanymi zasobami wynegocjowanym statusem. Znaczenie mają też narzędzia (sposoby wywierania nacisku), które stosują obie strony: -w gestii państwa są to środki prawne dopuszczające działania zagranicznych inwestorów na terenie kraju goszczącego, udogodnienia, sankcje, jak też środki i metody polityczne, gospodarcze, wojskowe. -KTN dysponują środkami o charakterze ekonomicznym, które zwłaszcza w KR są postrzegane jako polityczne sposoby wywierania nacisku Elementy przetargowe pomiędzy krajem goszczącym a korporacją transnarodową Kraj goszczący Korporacjatransnarodowa Ograniczenia Zasoby Zasoby Ograniczenia - Niska konkurencyjność kraju - Kapitał - Zasobynaturalne - Bilans płatniczy - Kapitał ludzki - Zasobypracy zadłużenie - Struktura organizacyjna - Konkurencja - Infrastruktura - Uzależnienie kraju od BIZ - Sieć powiązań - Polityczna siła - Wielkość popytu - Słabo wykształcona sieć globalnych oddziaływania powiązań zewnętrznych - Klimat polityczny - Poziomtechnologiczny - Brak stabilności - Zaangażowanie władz - Innowacyjność produktu politycznej  i18n Zależność od ścieżki - kraj goszczący Często kraje o zbliżonej bazie zasobowej charakteryzują się odmiennym poziomem, strukturą i kierunkami rozwoju społeczno-gospodarczego–koncepcja zależności od ścieżki rozwoju: -Szerokie ujęcie - uzależnienie od sekwencji zdarzeń, które miały miejsce wcześniej. Zmiana obranego w przeszłości kierunek rozwoju, może być trudna. Niektóre kraje odtwarzając stare struktury ekonomiczne, społeczne i instytucjonalne zostają „uwięzione na ścieżce”. -Wąskie ujęcie- występuje wówczas, gdy początkowe nieprzewidywalne zdarzenia uruchamiają mechanizmy o właściwościach deterministycznych, np. mechanizmy samowzmacniające tj. podtrzymujące istniejącą strukturę społeczno-gospodarczą lub mechanizmy reakcyjne tj. następuje przekształcenie struktury społeczno-gospodarczej w wyniku sekwencji zdarzeń zapoczątkowanych nieprzewidywalnym zdarzeniem. -Punkt zwrotny- np. napływ kapitału zagranicznego, duża inwestycja KTN czy transformacja ustrojowa. „Siła” przetargowa państwa ma pewne ograniczenia, nie tylko instytucjonalne. Niekorzystnie oddziałują: niska konkurencyjność kraju na arenie międzynarodowej, brak stabilności politycznej, zadłużenie itp. Wiele z nich jest wynikiem poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego, a w konsekwencji przewagi konkurencyjnej.  i18n Kraj goszczący – cena którą są skłonne zapłacić KTN Zasoby, którymi dysponuje kraj to: zasoby naturalne, zasoby ludzkie, dobra kapitałowe, wielkość rynku, przewaga kraju - atrakcyjność kraju w porównaniu z innymi państwami, w tym stopień konkurencji/koncentracji w danym sektorze (im większa tym mniejsze oczekiwania KTN co do ustępstw ze strony państwa goszczącego: ze słabszą konkurencją KTN spotykają się w krajach rozwijających się, zwłaszcza jeśli przenoszą swą działalność z KWR. wejście na rynki KWR wymaga wysokich umiejętności, często wysokiej innowacyjności i zaawansowania technologicznego, jak też obecności w sieci globalnych powiązań albo konieczności sprzedaży produktów po niższych cenach/ rozwoju działalności w niszy rynkowej. zobowiązania rządu kraju goszczącego wobec korporacji, np. zapewnienie wysokiej pozycji na rynku krajowym Organizacje międzynarodowe ze względu na swoje podstawowe funkcje: regulacyjne (tworzenie norm i zasad), kontrolne (sprawdzanie stanu realizacji przyjętych norm i zasad) i operacyjne (świadczenie przez same organizacje określonych usług) odgrywaj ważną rolę w kształtowaniu otoczenia instytucjonalnego w biznesie międzynarodowym, np. duża rola Światowej Organizacja Handlu (WTO).  i18n Zasoby KTN- kraj goszczący: kapitał - kapitał ludzki -wiedza „Cena”, jaką musi zapłacić kraj goszczący za inwestycję dużej KTN na swoim terytorium, zależy od: liczby firm zagranicznych i wartości poniesionych przez nie inwestycji- IZ - mało IZ - niedobór kapitału rodzimego -kraje o niskim poziomie rozwoju, w odróżnieniu do KWR, częściej przyjmują inwestycje o nie zawsze korzystnym wpływie na środowisko - wraz ze wzrostem liczby podmiotów zagranicznych i ich roli w gospodarce spada skłonność państw do ustępstw wobec zagranicznych inwestorów roli sektora zagranicznego w gospodarce kraju: - w warunkach kryzysu surowcowego, kraje o niższym poziomie rozwoju coraz częściej ograniczają do nich dostęp inwestorom zagranicznym (np. kraje Zatoki Perskiej) lub zwiększają ich „cenę” w postaci wyższych, w pierwszej kolejności społecznych, a następnie ekologicznych roszczeń oczekiwanych zmian w przestrzennym rozmieszczeniu IZ. Realizacja roszczeń KTN w KR zależy od: stworzenia w kraju goszczącym odp. systemu administracyjnego, prawnego, wypracowania standardów, np. społecznych i ekologicznych. zmiany dot. ochrony praw własności intelektualnej (w KR sferze „cyfrowej” piractwo, a w gospodarce realnej „podróbki”). Brak możliwości ich egzekwowania obniża stopę zwrotu KTN z wydatków ponoszonych na sferę B+R i ich pozycję konkurencyjną.  Strategia podatkowa KTN- instrumenty optymalizacji i18n podatkowej Przenoszenie działalności do tzw. rajów podatkowych, w których KTN, aby uniknąć opodatkowania, zakładają spółki offshore -spółki specjalnego przeznaczenia (special purpose entities), rodzaje SPE:  spółka handlowa typu offshore- pośredniczy w sprzedaży eksportowej, za którą pobiera prowizję. Prowizja to koszt uzyskania przychodu dla spółki eksportującej- KTN, która obniża jej zysk podlegający opodatkowaniu w kraju o mniej preferencyjnym systemie podatkowym  spółka konsultingowa świadczy profesjonalne usługi na rzecz spółki matki i innych filii KTN.  własna spółka ubezpieczeniowa (captive insurance), która jest podmiotem ubezpieczającym spółkę macierzystą i inne spółki zależne od ryzyka ubezpieczeniowego.  spółka licencyjna, która pozwala na przeniesienie praw autorskich, patentów, know-how do jurysdykcji offshore o niższych opłatach rejestracyjnych. Jednostki KTN zlokalizowane poza rajem podatkowym uiszczają wysokie opłaty na rzecz spółki offshore za korzystanie z tych praw (patenty), zw. tym samym koszty i zm. podstawę opodatkowania. Niezależnie od rodzaju spółki taka sama zasada działania: Prowizja/wysokie opłaty konsultingowe /licencyjne stanowią koszt uzyskania przychodów w spółce dominującej w krajach o restrykcyjnych jurysdykcji podatkowych. Zyski spółek osiągane z należności licencyjnych itp. w raju podatkowym są zwolnione z opodatkowania.  Społeczna odpowiedzialność korporacji Etyka w odniesieniu do biznesu definiowana jest jako zasady i ogólnie standardy akceptowalne w zakresie relacji przedsiębiorstwa z wszystkimi jego interesariuszami tj. klientami, dostawcami, konkurentami, władzą, grupami interesu, jak też opinią publiczną (w wymiarze CSR społecznym jako odpowiedź i indywidualnym) korporacji na żądania(Ferrell, płynąceHirt i z otoczenia Ferrell,(organizacji biznesu 2013, pozarządowych wspartych przez media) ze względu na: niszczenie środowiska naturalnego nieprzestrzeganie praw człowieka zatrudnianie dzieci korupcję ukryte zagrożenia zastosowaniem środków technicznych zagrożenie życia i zdrowia inne ukryte praktyki zdobywania zysku [John Roberts, Cambridge University, UK  Corporate Social Responsibility Koncepcja społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa jest to koncepcja dobrowolnego uwzględniania przez firmę aspektów społecznych i ekologicznych podczas prowadzenia działań handlowych i w kontaktach z interesariuszami 1. Dobrowolność działań, co oznacza, że państwo może zachęcać do jej wdrażania, ale nie może to być wymuszone regulacjami prawnymi 2. Konieczność interakcji z interesariuszami 3. Włączenie prospołecznych działań w strategie przedsiębiorstwa  Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa - interesariusze Pod pojęciem. interesariusza (stakeholder) rozumiemy podmioty, które mają udziały, prawa i inne interesy związane z jakąś korporacją i jej pierwszego stopnia - osoby działalnością. (fizyczne i prawne) Możemy wyróżnić zawierające z interesariuszy: przedsiębiorstwem formalne kontakty lub porozumienia drugiego stopnia - osoby jak: pracownicy, klienci, i grupy mogące wywierać dostawcy, sektor publiczny wpływ na przedsiębiorstwo (rząd i społeczności lokalne), bądź pozostające pod jego wpływem, lecz nie prowadzące z nim żadnych transakcji i które nie są niezbędne do jego Każde przedsiębiorstwo funkcjonowania np. media i indywidualnie grupy interesów.określa mapę swoich interesariuszy  Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa – interesariusze; wymiary Stosowany jest też podział na: interesariuszy wewnętrznych, kontrolujących działalność przedsiębiorstw, interesariuszy zewnętrznych (np. klienci, dostawcy). Wymiar wewnętrzny, związany z wewnętrzną strukturą przedsiębiorstwa obejmuje m.in.: bezpieczeństwo w miejscu pracy, zarządzanie zasobami ludzkimi i zarządzanie surowcami zużywanymi przez przedsiębiorstwo oraz wpływem jego działalności gospodarczej na środowisko naturalne. Wymiar zewnętrzny odnosi się do tzw. odpowiedzialnych zachowań w kontaktach z otoczeniem, do których zalicza się np.: wpływ na społeczności lokalne, relacje z partnerami biznesowymi, akcjonariuszami, dostawcami, klientami i Poszczególne grupy często reprezentują sprzeczne cele. instytucjami publicznymi, przestrzeganie praw człowieka itp. Tzw. milczącym akcjonariuszem jest też środowisko naturalne. Jest one niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej.  Piramida odpowiedzialności przedsiębiorstw wg Archie Carrola z 1991 r. Cztery kategorie odpowiedzialności przedsiębiorstw: 1. Ekonomiczna – przynoszenie zysku 2. Prawna – działanie zgodnie z prawem 3. Etyczna – funkcjonowanie odpowiednio „fair” oraz unikanie wyrządzania szkód 4. Filantropijna – bycie dobrym obywatelem Filantropia?? Akcje charytatywne polegające np. na rozdawaniu przez korporacje farmaceutyczne leków najuboższym są księgowane jako darowizny, co zmniejsza wpływy podatkowe.  Korzyści dla korporacji Dialog z różnego typu interesariuszami może być: inspiracją dla wdrażanych w przedsiębiorstwie proefektywnościowych procesów biznesowych, nowych rozwiązań technologicznych, kreacji nowych produktów o charakterze komercyjnym ułatwia budowę dobrej reputacji w oczach klientów, społeczności lokalnych oraz pracowników w odniesieniu do przedsiębiorstw wywodzących się z państw o niższym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego, wdrażanie pryncypiów CSR do strategii ułatwia wejście na rynki krajów wysoko  Zarzuty wobec CSR Celem działalności przedsiębiorstwa jest pomnażanie zysku, który powinien być przeznaczany na inwestycje, a nie na cele społeczne. W dłuższym okresie oznacza to nowe miejsca pracy, wzrost dochodów ludności i większe wpływy budżetowe, które państwo może przeznaczyć na realizację celów społecznych, a które to z definicji są w jego gestii. Połączenie celów społecznych z ekonomicznymi w ramach CSR sprzyja wkroczeniu przedsiębiorstwa w sferę w polityki, a to z reguły pociąga za sobą działania korupcyjne, czyli społecznie niepożądane. Przeciwnicy CSR uważają, że przedsiębiorstwo  Społeczna odpowiedzialność korporacji- nadużycia Niekiedy tego typu przedsięwzięcia to jedynie działania czysto marketingowe, ukierunkowane na kształtowania dobrego wizerunku. Często taka sytuacja dotyczy nadużywania ekologicznej symboliki ­– jest to tzw. greenwashing (ekościema)czyli jak firmy zamiast grać w zielone, nabijają nas w (zieloną) butelkę Volkswagen reklamujący montowane w swoich samochodach silniki wysokoprężne jako „czyste”. W wyniku niezależnych badań i presji społecznej władze korporacji przyznały się, że sfałszowały 11 milionów własnych „czystych silników diesla” za pomocą urządzeń Mercedes-Benz zastosował w swoich luksusowych zaprojektowanych do samochodach system Blue-TECH, rozwiązanie, którego oszukiwania emisji. celem jest spełnienie bardziej rygorystycznych norm emisji szkodliwych spalin, w wyniku czego „przyjazne dla Ziemi” auta uwalniają tlenki azotu na poziomie ponad 65 razy wyższym od ogólnie przyjętych  Społeczna odpowiedzialność korporacji w erze cyfryzacji Zmniejszają się granice odpowiedzialności przedsiębiorstw. Algorytmy pełnią rolę „strażników” interakcji zachodzących w środowisku platform, których specyfiką jest brak transparentności - użytkownicy bazowi najczęściej są nieświadomi ich istnienia i manipulacji ich opiniami. Decyzje dotyczące filtrowania wywierają wpływ na nasze decyzje poprzez nadmierne podkreślanie lub cenzurowanie – tzw. bańka filtracyjna. W praktyce oznacza to, że w pierwszej kolejności otrzymujemy informacje, z którymi się zgadamy (nadmierne podkreślanie), a niektóre w ogóle nie są dostępne – cenzura.  Corporate Sustainability and Responsibility Zrównoważony i odpowiedzialny biznes”. Najważniejszymi czynnikami w tym podejściu jest „zrównoważenie” (wywodzące się z ruchu ekologicznego) i „odpowiedzialność” (wywodząca się z ruchów społecznych). Teoria a praktyka  Korporacje transnarodowe w XXI w.  Przedsiębiorstwa państwowe (SOE) – pozytywna czy negatywna rola w gospodarce  Cyfryzacja a optymalizacja podatkowa KTN  Greenwashing – a kształtowanie wizerunku, pozycjonowanie poduktu ędzynarodowienie przedsiębiorstwa 13. Zarządzanie łańcuchem wartości w kontekście internacjonalizacji przedsiębiorstw: wiedza, B+R i innowacje- wybrane aspekty Prof. Teresa Pakulska i18n Zarządzanie łańcuchem wartości -wiedza Wg P. Druckera tradycyjne zasoby (praca, ziemia i kapitał) przestają być siłą napędową rozwoju przedsiębiorstwa, kluczowa jest wiedza. Rozwój zarządzania wiedzą - II poł. lat 90., I. Nonaka i H. Takeuchi autorzy książki The knowledge - creating Company (1995), wg których w rozwoju org.: większe znaczenie nowa wiedza niż wykorzystanie istniejącej dużą rolę odgrywa "milcząca" wiedza (pojęcie "cichej wiedzy" wprowadził wcześniej M. Palanyi), zawarta w umysłach pracowników Stanowiło to podstawę nowej teorii (naukowcy z Kalifornii)- wiedza powstaje przede wszystkim przez kontakty w zespołach, a nie w głowach pojedynczych osób. Wiedza-sprawny przebieg procesu internacjonalizacji umożliwia wiedza o: Wiedza zagranicznych dotycząca klientach i konkurentach projektów (foreign innowacyjnych- business etapy knowledge), transferu wiedzy: zagranicznych instytucjachwiedzy know‑what -opanowanie rządowych i administracyjnych (foreign teoretycznej, institutional know‑how knowledge) - umiejętności pozwalające na zastosowanie teorii w procedurach internacjonalizacji (internationalisation knowledge). praktyce, know‑why -znajomość przyczyn i skutków, tj. roli informacji dotyczącej określonego rozwiązania, care‑why - wola i motywacja do osiągnięcia sukcesu współpracujących i18n Zarządzanie wiedzą - proces identyfikowania, zdobywania i wykorzystywania wiedzy mający na celu poprawę pozycji konkurencyjnej organizacji. - jest wspierany przez cztery czynniki: przywództwo, kulturę organizacyjną, technologię i system pomiarowy - Arthur Andersen. Alvin Toffler- cechy wiedzy, odróżniające ją od tradycyjnych zasobów: dominacja - wiedza jest kluczowa w stosunku do pozostałych zasobów, ma strategiczne znaczenie dla każdego przedsiębiorstwa, niewyczerpalność - wartość zasobów wiedzy nie zmniejsza się gdy jest przekazywana, pomimo "sprzedania" pozostanie u usługodawcy i bywa rozwinięta o elementy zdobyte w procesie uczenia, symultaniczność - wiedza może być jednocześnie wykorzystywana przez wiele osób, nieliniowość - brak jednoznacznej korelacji pomiędzy wielkością zasobów wiedzy a korzyściami z tego tytułu – nie gwarantuje przewagi konkurencyjnej. Wiedza przydatna do zarządzania firmą znajduje się zarówno w formalnych dokumentach, jak i umysłach pracowników. W. M. Grudzewski, I. Hejduk, Zarządzanie …E-mentor nr 1 (8) / 2005 za. red. Borowiecki, M. Romanowska 2001.  Zarządzanie łańcuchem wartości w kontekście internacjonalizacji i18n przedsiębiorstw Działalność przedsiębiorstwa obejmuje funkcje: przedprodukcyjne, produkcyjne i sprzedaż, czyli działalność podstawowa i wspierającą. Funkcja przedprodukcyjna: B+R, projektowanie wyrobów, zakupy surowców, materiałów, podzespołów, energii i ciepła oraz urządzeń i technologii, transport, magazynowanie itp. Funkcja produkcyjna: produkcja wyrobów, ich magazynowanie, montaż, transport wewnętrzny, pakowanie, testowanie i utrzymanie sprawności urządzeń. Funkcja sprzedaży: dystrybucja i transport do odbiorców, działania promocyjne, naprawy, pomoc techniczna, konserwacja oraz podtrzymywanie kontaktów z klientem. T. Pakulska, M. Poniatowska-Jaksch. Przegrupowanie, s. 123 za WIR 2011, s. 126 i18n B+R w BM Koncentruje się na: rozwoju produktu, licencjonowaniu wysiłku innowacyjnym organizacji. Pytania: nowe produkty czy modyfikacja istniejących? Obszary: prognoza techniki polityka patentowa (patent uniemożliwia wykorzystanie produktu, metody produkcji przez inne firmy) licencyjna (udzielenie licencji na opatentowany wyrób/technologie – to pobieranie opłat od innych firm za prawo używania). Przykład amerykańska Merck & Co. Inc. farmaceutyczna (1891r.) – sukces oparty na dokonywaniu przełomowych innowacji i wprowadzaniu nowych produktów – silne zaangażowanie w B+R Osiągnięciami laboratoriów Merck są, m.in. uzyskanie w latach 30. XX w. streptomycyny i opracowanie dekadę później sposobu masowej produkcji penicyliny. i18n B+R w BM- kryteria opatentowania wynalazku 1) nowość: wynalazek jest uważany za nowy, jeżeli przed datą jego pierwszego zgłoszenia w urzędzie patentowym informacje o nim nie były dostępne. 2) poziom wynalazczy (nieoczywistość)- wynalazek nie wynika w sposób oczywisty z aktualnego stanu wiedzy, np. stanowi element zaskoczenia dla znawcy, jest rozwiązaniem problemu dotąd bezskutecznie podejmowanego, zaspokaja nową (nieuświadomioną) potrzebę społeczną, umożliwia zwiększenie efektywności, osiągnięcie nieoczekiwanego efektu. 3) przemysłowa stosowalność (charakter techniczny)- wynalazek (wytwór, sposób) może być technicznie realizowany w sposób powtarzalny. Wynalazek nie musi być wcale efektywny czy użyteczny. Wynalazek staje się innowacją gdy zidentyfikowane zostaną możliwości jego wdrożenia na rynku.. i18n B+R w BM- patenty - nadużycia KTN Tzw. „trolle patentowe”- firmy typu „shell”, które nie mają na celu rozwoju nowych technologii, lecz kupno i wykorzystanie patentów wyłącznie w celu egzekwowania prawa przeciwko domniemanym sprawcom naruszeń (sposób na zwiększenie zysków w postaci opłat licencyjnych lub odszkodowań). Tzw. patenty obronne, pomocne w pozwaniu przeciwnika, np. Yahoo pozwał w 2012 r. Fb o naruszenie 10 patentów, który w reakcji zakwestionował 10 patentów przeciwnika). Ocena patentów: -umożliwiają posiadaczom ochronę przed kradzieżą ich pomysłów - wykorzystywane jako narzędzie walki konkurencyjnej, mogą hamować inwencję, blokując możliwość budowy nowego wynalazku w oparciu o istniejące opatentowane technologie - nie zawsze bezpośrednio korelują z majątkiem firmy, ponieważ innowacje (technologie), które uzyskują patenty, nie zawsze mają komercyjne zastosowanie - są tożsame z ich popularnością (społecznym oczekiwaniem). Najbardziej dochodowe opatentowane produkty: e-papierosy, trójwymiarowy druk- 3D, AI, machine learning i autonomiczne pojazdy, drony lotnicze, technologie żywnościowe, przekaz informacji cyfrowych B+R w BM-patenty przyznane przez Amerykański Urzad Patentowy 2022 i18n Kraje wg liczby zgłoszonych patentó 2023, łącznie ok. 3,5 mln, PL ok. 62 Źródło: Harrity Patent Analytics Główne dziedziny to czipy i procesory 51% , technologie medyczne - 27% i farmaceutyki -22%. Czas obowiązywania patent wynosi 20 lat i18n B+R - Innowacje - DEFINICJA KLASYCZNA Joseph Schumpeter (szerokie ujęcie) wprowadzenie do produkcji wyrobów nowych / udoskonalenie dotychczas istniejących wprowadzenie nowej / udoskonalonej technologii produkcji zastosowanie nowego sposobu sprzedaży / zakupów otwarcie nowego rynku zastosowanie nowych surowców / półfabrykatów, wprowadzenie zmian w organizacji produkcji  i18n B+R w BM- obszary innowacji PRODUKT: PROCES: Dobro Technologia Usługa Pomysł Struktura Wg przedmiotu: produktowe procesowe organizacyjno- menedżerskie ORGANIZACJA RYNEK: Marketing Eksploatacja nowych Zaopatrzenie obszarów terytorialnych Administracja Zarządzanie Penetracja nowych Polityka kadrowa segmentów rynkowych Wg obszaru wprowadzania: twarde: technologiczne, związane z Wg procesem wytwórczym i produktem oryginalności: miękkie: w obszarze organizacji pracy, pionierskie zarządzania i marketingu adaptowane 41  i18n B+R w BM- modele innowacji Model procesu innowacyjnego “pchanego” przez naukę Badania Badania Sprzedaż podstawowe Wdrożenie Marketing stosowane i dyfuzja Model procesu innowacyjnego „ciągniętego” przez rynek Potrzeba Prace Sprzedaż rynkowa rozwojow Wdrożen Marketing dyfuzja (badania marketingowe) e ie (rynek) Model sprzężony (nauka+rynek) Nowa Potrzeby społeczne rynkowe potrzeba Nowy Prace Marketing Wytwarzanie Rynek pomysł rozwojowe i sprzedaż Nowe Stan wiedzy technologicznej i możliwości obowiązujące techniki produkcji technologiczne 42 42  B+R- źródła finansowania Źródła finansowania B+R Kapitał własny Kapitał obcy Inne Kredyt bankowy Leasing Reinwestowanie zysku Pożyczka Fundusze UE Podwyższenie kapitału Venture Capital Emisja akcji Business Angels 43 i18n B+R: źródła innowacji Z punktu widzenia przedsiębiorstwa Wewnętrzne  działalność sfery B + R  badania marketingowe rynku krajowego i zagranicznego  metoda gromadzenia pomysłów, np.: "burzy mózgów"  stymulowanie kreatywności pracowników i kierownictwa zewnętrzne  wyniki badań naukowych i technicznych prowadzonych w uczelniach i instytutach naukowo- badawczych  licencje, know-how, wspólne przedsięwzięcia, konferencje naukowe, publikacje, targi i wystawy, transfer pracowników, doradztwo firm konsultingowych i18n B+R: Proces innowacyjny – aspekty ekonomiczne W gospodarce rynkowej procesy decyzyjne opierają się na kryteriach ekonomicznych, zwłaszcza gdy dotyczą działalności innowacyjnej, a zatem stosuje się rachunek ekonomiczny. Do metod zalecanych przez BŚ i UNIDO zalicza się: 1) Metody uproszczone (statyczne), np. okres zwrotu nakładów t -okres zwrotu nakładów kapitałowych łącznie B+R N – nakłady kapitałowe niezbędne do upowszechnienia innowacji N P – wartość rocznej produkcji t K- koszty produkcji P K 2) Metody dyskontowe (dynamiczne): NPV – metoda wartości bieżącej netto (Net Present Value) IRR – metoda wewnętrznej stopy zwrotu (Internal Rate of Return) PI – wskaźnik efektywności n NCFt NPV  NCFt – przepływ pieniężny w kolejnych latach, t 0 (1  r ) t r – stopa procentowa (koszt wykorzystania kapitału) t – kolejny rok 45 i18n B+R- ryzyko Wg Druckera- przedsięwzięcie innowacyjne - różni się od innych: elementem nowości osiągnięciem rynkowego sukcesu. Projekty innowacyjne cechuje wysoki poziom ryzyka Specyfika projektu innowacyjnego (cechy): cel zgodny ze specyfikacją (ryzyko ogranicza interaktywność i adaptacyjność projektu) data rozpoczęcia i zakończenia (trudne do zdefiniowania z uwagi na charakter projektu) limity w finansowaniu- duże ryzyko płynności finansowej zapotrzebowanie na zasoby: kapitał, ludzie, sprzęt- specjalistyczna aparatura, talenty ściśle określone procedury zarządcze (eksperymentalne, jedyna stałą jest zmiana uwarunkowań) możliwość niepowodzenia- Z badań 138 firm przez Association of National Advertisers wynika, że wiele projektów nie powiodło się przed wdrożeniem i zakończyło się stratą czasu, talentów i funduszy- stąd nacisk na skrócenie cyklu projektowego: w l. 90. średni czas wprowadzania produktu na rynek w USA zmniejszył się z 35,5 m. do 11-wg Higsmith’a- twórcy adaptacyjnego podejścia do 46 46 zarządzania projektami innowacyjnymi. i18n B+R: Innowacje inkrementalne czy radykalne? Innowacje inkrementalne (ewolucyjne) – polegają na usprawnieniu drobnych elementów produktów i procesów, a suma tych małych udoskonaleń może mieć większe znaczenie dla budowania pozycji firmy niż jednorazowe, spektakularne innowacje. Japońska filozofia Kaizen i TQM to tylko niektóre z szyldów, stymulujące do innowacji inkrementalnych. Innowacje inkrementalne, cięcie kosztów i "odchudzanie firmy" (lean management) mogą pomóc utrzymać raz zdobytą przewagę konkurencyjną, ale nie zmieniają zasad gry rynkowej. Innowacje radykalne wymagają większej determinacji (np. negatywne sygnały z rynku), czasu i środków na zbadanie rynku, potrzeb nabywców, możliwości technologicznych, zaprojektowanie produktów i ich testowanie. Efektem innowacji radykalnych są produkty, których do tej pory nie było na rynku. Mimo ogromnego ryzyka, to innowacje radykalne są gwarantem utrzymywania pozycji lidera w długim okresie. 47  i18n B+R: Innowacje środowiskowe i społeczne Społeczne ( w tym innowacje środowiskowe) - dotyczą zmian w stylu życia, zachowaniu konsumentów - wdrażanie nowych pomysłów dotyczących organizacji relacji międzyludzkich, np. e-learning telepraca zarzadzanie przez jakość –TQM (Total Quality Management) Środowiskowe - nowe procesy, techniki systemy i produkty z zakresu ochrony środowiska lub ich modyfikację mające na celu unikanie zanieczyszczeń środowiska/zmniejszenie stopnia jego dewastacji - wprowadzenie nowych postaw i zachowań. Bielenda kosmetyki naturalne Za pośrednictwem innowacji środowiskowych, firmy mogą uzyskać dostęp do tych segmentów rynku, które doceniają produkty ekologiczne- korzyści z wcześniejszego dostosowania do regulacji niż to zrobią rywale. 48 F.S. Nobre, D. Walker, R. Harris, Technological, Managerial and Organizational Core Competencies: Dynamic Innovation and  Innowacje otwarte-odpowiedzią na wyzwania współczesnej i18n gospodarki? Źródło IO- otwarcie przedsiębiorstw na otoczenie i interesariuszy, wymagają od przedsiębiorstw dużej otwartości i elastyczności Współautorami innowacji są klienci i użytkownicy produktu/ usługi, wraz ze wzrostem roli ICT – społeczność internetowa, która może uczestniczyć w procesie finansowania innowacji i realizacji projektu (crowdfunding, crowdsourcing). Prekursor H. Chesbrough’a otwarte innowacje to: „(…) paradygmat, który zakłada, że przedsiębiorstwa mogą i powinny wykorzystywać zewnętrzne pomysły -idee oraz wewnętrzne i zewnętrzne kanały rynkowe, jeśli chcą się rozwijać technologicznie”. Korzyści z otwartej innowacji: redukcja kosztów dostępu do technologii poszerzenie bazy innowacyjnych inicjatyw 49 49 możliwość osiągania zysku w następstwie wykorzystania i18n Innowacje otwarte- ujęcie modelowe Model zamkniętych innowacji Model otwartych innowacji H. Chesbrough, Open Innovation. The New Imperative, Harvard Business School Press, Boston 2006 50 50 i18n sensu largo Forma charakterystyka produkty/ usługi Open udostępnianie oprogram. wraz z kodem źródłowym, prawo Source użytkowników do modyfikacji i współtworzenia, np. Linux, Wikipedia udział klientów i interesariusze wspólnie tworzą nową wartość, np.: Starbucks, kontrahentów w tworzeniu Occupy Wall Street nowych rozwiązań (Relationship Economy) firmy odpryskowe i Spin off (firma odpryskowa) - przedsiębiorstwo wydzielone z powstające dla nowych większej organizacji w celu np. komercjalizacji technologii, np. pomysłów biznesowych Dolnośląski Park Technologiczny T-Park; (spin-off, start-up ) Start-up – przedsiębiorstwo powołane do tworzenia modeli – kryterium: rola kapitału biznesowych, często związane z przedsięwzięciami własnego internetowymi i nowymi technologiami, np. Fb, Google zakup i/lub sprzedaż nowych licencje na oprogramowanie, gry komputerowe, muzykę, licencji, kryterium: zakres zdjęcia, filmy, technologie licencji zakup i/lub sprzedaż Rozwiązania techniczne opatentowane przez wynalazcę, często patentów potrzebują wsparcia kapitału, dlatego patenty są - kryterium: zakres patentu odsprzedawane org. o dużym potencjale, np. technologia grafenu, lampa naftowa, kamizelka kuloodporna, niebieski laser udziały w funduszach Różne fundusze instytucjonalne i komercyjne (np. anioły finansujących innowacje biznesu): finansujące wczesne stadium rozwoju firmy (seed 51 51 capital); można jako udziałowiec funduszu i inwestować w i18n Możliwości realizacji strategii B+R Wykonalność – przedsiębiorstwo musi dysponować określonymi zasobami i kompetencjami Spójność – nie ma sprzecznych celów Harmonijność/dostosowanie – strategia wynika z przeprowadzonych analiz i powinna mieć charakter dostosowawczy do warunków Akceptowalność – musi uwzględniać oczekiwania różnych grup interesów (klienci, akcjonariusze, normy środowiskowe) Zapewnienie przewagi konkurencyjnej – wspiera konkurencyjność Ad.przedsiębiorstwa projekt: okulary rozszerzające rzeczywistość Fb  Wykonalność zespół Fb może sam wykonać projekt (zasoby finansowe i ludzkie). Produkt jest produkowany przez inne firmy i dostępny dla detalicznych klientów np. Samsung, HTC, Microsoft. Można podjąć z nimi współpracę i wspólnie rozwijać technologii.  Spójność - projekt jest elementem długofalowej strategii rozwoju.  Harmonijność/dostosowanie –z analiz wynika, że światowy rynek rozszerzonej rzeczywistości dynamicznie rośnie, wyprzedzi rynek telewizji. Daje to duże możliwości dla tworzenia aplikacji na tego typu urządzenia.  Akceptowalność Produkt budzi uznanie odbiorców, cieszy się popularnością. Niezadowolenie - negatywny wpływ na samopoczucie i stan zdrowia użytkowników.  Zapewnienie przewagi Potencjał wirtualnej rzeczywistości jest ogromny – b. duże zainteresowanie sprzętem do wirtualnej rzeczywistości. 52 52 i18n Riverse innovation Koncepcja reverse innovation bazuje na W ramach reverse innovation tworzone znanych paradygmatach zarządzania, tj. nowym innowacyjne produkty adresowane są typie klienta - amerykańskiego Everymana, czy do najbiedniejszej i zarazem najbardziej zasadach lean production. Reverse innovation licznej grupy społecznej, zostały zainicjowane na rynkach wschodzących w coraz większym stopniu obejmują i ukierunkowują się w pierwszej kolejności na wykazującą wzrost dochodów, klasę te rynki, tj. zainteresowanych nowymi tanimi średnią. produktami wysokich technologii, o W szerszym ujęciu reverse innovation, zadawalającym poziomie jakości. oznaczając możliwość pozyskania nowoczesnych technologicznie produktów i usług za stosunkowo niewielką cenę, wkomponowują się trendy konsumpcyjne Oferta nowego produktu, w przeciwieństwie do klientów z rynków wschodzących, jak i stosowanej w ramach glokalizacji krajów rozwiniętych (zjawiska kryzysowe, (ukierunkowanie na klienta o najwyższych zwłaszcza w pewnych grupach społecznych, dochodach) opiera się na strategii max redukcji skłaniają do poszukiwania oszczędności) kosztów oraz upraszczania produktów, zachowując jedynie ich podstawowe funkcje (frugal innovation). 53 53 i18n Riverse innovation Innowacje wg etapów globalizacji (Govindarajan, 2009): Lata 50. i 60. XX w. - koncentracja innowacyjnej produkcji w KWR, sprzedaż w ramach globalnego rozwoju na pozostałe rynki w niezmienionej postaci. Lata 70. i 80. XX w. - przenoszenie przez KTN niektórych operacji (produkcja, także centrów B+R) poza kraj macierzysty celem redukcji kosztów wytwarzania, wzrostu efektywności produkcji. Lata 1990-2005- glokalizacja- dostosowanie produktów i usług, w tym innowacyjnych, wytworzonych w KWR do warunków rynku krajów rozwijających się. Okres po 2005, w którym wyróżnia się dwa etapy: o etap reverse innovation - produkcja przez KTN nowych produktów projektowanych zgodnie z potrzebami klientów z rynków wschodzących, a nie jak wcześniej jedynie do nich dostosowywanych. o etap bringing innovation home, adaptacja produktów powstałych w ramach reverse innovation na rynkach wschodzących do potrzeb i warunków reszty świata, rozwój nowych biegunów innowacji na rynkach wschodzących. Konwencjonalnaścieżka rozwoju innowacji Innowacje według Potrzeby B+R/ innowacje dla Modyfikacja produktów dla koncepcji rozwiniętych gospodarek gospodarek rozwiniętych klientów klasyśredniej w krajach rozwijających się tradycyjnej i reverse innovation Ścieżkarozwoju reverseinnovation Potencjał rynku Nowe aplikacje dla B+R/ innowacje dla Potrzebykrajów rozwiniętych rozwiniętych krajów rozwijających się gospodarek gospodarek rozwijających się 54 T. Pakulska, Innowacje, w: Horyzonty, 2016, s.130 54 i18n KTN a B+R - nakłady KTN na B+R w mld USD KTN są liderami w globalnych B+R: 46% wydatków ogółem na B+R na świecie ponad 2/3 światowych wydatków przedsiębiorstw na B+R 2021- 2500 firm 1,1 bln USD =86% B+R ogółu w biznesie. Wydatki dużych KTN na B+R są większe niż wielu krajów, np. takich jak Ford, Pfizer, DaimlerChrysler, Siemens, Toyota i GM przewyższają budżety badawczo-rozwojowe wielu państw. KTN o największych wydatkach na B+R >1/4 badań prowadziły w filiach zagranicznych. Wzrasta udział filii zagranicznych w wydatkach na B+R Wydatki ogółem Wydatki firm Wydatki KTN KTN - 46% KTN - 69% filie - 28% pozostałe - 54% KTN - 72% pozostałe - 31% 55 55  Nakłady na B+R 2022 w mld USD – najlepsze firmy i18n światowe Źródło: https://www.statista.com/statistics Lp. KTN Kraj Rodzaj B+R w mld udział B+R w Sprzedaż w działalności USD sprzedaży w % mld 1. Alphabet USA Software & Computer 27,9 12,23 227,5 Services 2. Meta USA Software & Computer 21,8 20,9 104,1 Services 3. Microsoft USA Software & Computer 21,6 12,4 175,1 Services 4. Huawei Investment China Technology Hardware 19,5 16 121,8 & Equipment &Holding 5. Apple USA Technology Hardware 19,3 6 322,9 & Equipment 6. Samsung South Korea Electronic & Electrical 16,8 8,1 208,1 Equipment Electronics 7. Volkswagen Germany Automobiles & Parts 15,5 6,2 250,2 8. Intel USA Technology Hardware 13,4 19,2 69,8 & Equipment 9. Roche Switzerland Pharmaceuticals & 13,3 21,8 60,7 Biotechnology 10 Johnson &Jonson USA Pharmaceuticals & 12,9 15,7 82,8 Biotechnology 65. US Vertex Pharmaceuticals farmaceutyczna 40% 182. US Seagen farmacuetyczna 78% Amazon (AMZN), 42,74 mld USD na B+R, Amazon ponosi jedne z największych nakładów na B+R, ale jego sprawozdania finansowe nie wymieniają B+R jako oddzielnej pozycji. 56 56 i18n Kraje – nakłady na B+R – w mld USD 2022 https://www.visualcapitalist.com/most-innovative-countries-2022/ https://www.visualcapitalist.com/most-innovative-countries-2022 / 57 57 i18n Globalizacja B+R Czynniki popychające (push factors): presja konkurencyjna zmuszająca firmy do innowacji braki w podaży badaczy w krajach macierzystych rosnące koszty Czynniki ssące (pull factors): rosnące rynki za granicą rosnąca podaż talentów badawczych (np. 1/3 studentów uczelni technicznych w Chinach, Indii i Rosji) niższe koszty (np. roczny koszt projektanta chip-ów: $300,000 w USA; $24- 65,000 w Azji) Polityka: coraz lepsze systemy innowacyjne w krajach przyjmujących zachęty inwestycyjne silniejsza ochrona własności intelektualnej liberalizacja 58 58 ędzynarodowienie przedsiębiorstwa Prof. Teresa Pakulska Prof. Małgorzata Poniatowska-Jaksch ędzynarodowienie przedsiębiorstwa 12. Działania wspierające w międzynarodowym łańcuchu wartości – wybrane aspekty: zarządzanie zasobami ludzkimi w biznesie międzynarodowym Prof. Teresa Pakulska Prof. Małgorzata Poniatowska-Jaksch  Zarządzanie zasobami ludzkimi w biznesie i18n międzynarodowym 1. Koncepcja zarządzania zasobami ludzkimi 2. Otoczenie funkcji personalnej w przedsiębiorstwach międzynarodowych 3. ZZL w biznesie międzynarodowym – wąskie ujęcie 4. ZZL w biznesie międzynarodowym – szerokie ujęcie 5. Podstawowe orientacje kulturowe a zarządzanie zasobami ludzkimi 6. Menedżer w środowisku wielokulturowym 7. Zarządzanie różnorodnością i18n Koncepcja zarządzania zasobami ludzkimi Koncepcja zarządzania personelem – Personel Management (PM) tradycyjna, nawiązująca do przedmiotowo- instrumentalnego traktowania pracowników. Koncepcja zarządzania zasobami ludzkimi – Human Resources Management (HRM) przypisuje w organizacjach priorytetowe znaczenie ludziom i ich pracy. Koncepcja zarządzania personelem  Działania ukierunkowane na procedury oraz ich dostosowanie do przepisów.  Przydział zatrudnionym konkretnych działań.  Niewielkie znaczenie komunikacji „góra” – „dół”  Koncepcja zarządzania zasobami ludzkimi Zarządzanie zasobami ludzkimi (ZZL) to działania organizacji związane z pozyskiwaniem, rozwojem i utrzymaniem efektywnych pracowników. Nacisk kładziony jest nie tylko na realizację zadań zleconych pracownikom, ale również na komunikację z pracownikami, ich utożsamianie się z organizacją, pozyskiwanie i motywowanie ludzi. Zasoby ludzkie są postrzegane jako składnik aktywów firmy. Amstrong – „szerokie podejście, ściśle związane z celami i planami organizacji m.in. dotyczącymi rekrutacji, zarządzania talentami, uczenia i rozwoju, sprawności zarządzania, wynagradzania oraz polityki i praktyki relacji pracowniczych. Zasadniczy komponent strategii.”  Kontekst dla formułowania strategii zarządzanie zasobami i18n ludzkimi i18n Egzogenne czynniki strategii personalnej 1.Prawne – np. różne przepisy dot. stosunków i warunków zatrudnienia. 2.Etyczne – różne normy i wartości, np. inne regulacje nt. warunków pracy, czy zatrudnienia dzieci. 3.Polityczne – np. firmy chcąc zachęcić kadrę menedżerską do podjęcia pracy w rejonach o tzw. podwyższonym ryzyku zagrożenia muszą zagwarantować inne formy gratyfikacji. 4.Technologiczne - problemy z ochroną patentową i infrastrukturą technologiczną wymagającą określonych kwalifikacji i umiejętności. 5.Edukacyjne – wykształcenie, infrastruktura edukacyjna 6.Socjokulturowe – mobilność, podejście do pracy, i18n Endogenne czynniki strategii personalnej (Stor 2006) Struktura organizacji - inne możliwości oddziaływania na strukturę zatrudnienia w dużych hierarchicznych organizacjach i małych rozprzestrzenionych; różna rola struktury właścicielskiej i związków zawodowych. Zadania – rodzaj zadań przypisanych do stanowiska. Ludzie – różnorodność społeczna (etniczna, narodowościowa, językowa, kulturowa, wiekowa itp.). Kultura – wierzenia, wartości, normy, zwyczaje, akceptowane zachowania. Zarządzenie zasobami ludzkimi w BM W wąskim ujęciu – ogranicza się do rozwiązywania problemów związanych z zatrudnianiem ekspatriantów – pracowników central międzynarodowych korporacji w ich zagranicznych filiach. W szerszym ujęciu - międzynarodowe zarządzanie zasobami ludzkimi tj. zbiór strategii personalnych w wymiarze międzynarodowym.  Zarządzanie zasobami ludzkimi w BM – wąskie ujęcie Funkcje pełnione przez delegowanych pracowników: Bezpośrednia kontrola Pośrednik transferu wartości i kultury organizacyjnej jednostki macierzystej Kreator powiązań sieciowych Poszukiwanie informacji w otoczeniu przedsiębiorstwa Nauka języka Tworzenie środowiska do dobrej współpracy pomiędzy jednostką centralną a filią i18n Zarządzanie zasobami ludzkimi w BM – wąskie ujęcie P.J. Dowling do negatywnych dla jednostki goszczącej konsekwencji ekspatriacji zalicza: 1. Ograniczenie możliwości awansu stanowiskowego, 2. Koszty związane z przystosowaniem delegowanego pracownika, 3. Ujemne skutki niewłaściwego stylu pracy i kierowania (akceptowanego w centrali, lecz nieodpowiedniego w kraju goszczącym). występowanie konfliktów, pogorszenie atmosfery, niezadowolenie pracowników lokalnych, spadek efektywności pracy, wzrost fluktuacji, utratę pozytywnego wizerunku jako http://jmf.wzr.pl/pim/ 2012_1_3_17.pdf pracodawcy.  Zarządzanie zasobami ludzkimi w BM – szerokie podejście (Cook, Amstrong) BIZNES ZASOBY LUDZKIE Jaki jest rodzaj biznesu? Jakiego typu pracowników potrzebujemy z punktu widzenia rodzaju działalności? Dokąd zmierzamy? Jakiego typu organizację chcemy utworzyć? Jakie są nasze mocne i W jakim stopniu i zakresie słabe i słabe strony, możliwości i mocne strony powiązane są z zagrożenia? zasobami pracy? W jaki sposób może to wpływać na zmianę strategii personalnych (motywacja, redukcja, płace)? Jakie są główne zagadnienia W jakim stopniu i zakresie rzutuje to strategiczne, przed którymi na organizację i zasoby ludzkie? znajduje się branża? Jakie są podstawowe Jak dalece sukces w sferze biznesu czynniki sukcesu, które powiązany jest ze wsparciem/barierą stanowią o tym, że dobrze postrzeganą poprzez pryzmat zasobów wypełniamy zadanie? ludzkich? (motywacja, kultura itp.)  Zarządzanie zasobami ludzkimi a orientacja przedsiębiorstw międzynarodowych etnocentrycz Najczęściej polega na delegowaniu na menedżerów i specjalistów z jednostki centralnej do kraju goszczącego. Ich zadania to rozwój działalności na nowym rynku, kontrola, transfer wiedzy i umiejętności z centrali do filii. policentryczna Obsadzanie kluczowych stanowisk pracownikami z kraju goszczącego. Ekspatriacja ogranicza się do funkcji strategicznych. regiocentryczn Mobilność międzynarodowa pracowników a ukierunkowana jest na komunikację, koordynację i upowszechnianie dobrych lokalnych praktyk w całym regionie. geocentryczna Występuje wysoka intensywność migracji pracowniczych. Jej celem jest : rozwój globalnej kadry, dzielenie się wiedzą oraz wspieranie procesów integracyjnych. Wszyscy mają szansę na awans niezależnie od lokalizacji i miejsce filii w  Zarządzanie zasobami ludzkimi w BM – etnocentryczne obsadzanie stanowisk Podejście preferowane przez wiele przedsiębiorstw międzynarodowych. Jest to tendencja nazywana krótkowzrocznością kulturową. Największe sukcesy odnoszą ekspatrianci, którzy: Mają wysoką samoocenę, Chcą się komunikować w obcych językach i rozumieć obcą kulturę. Szacuje się, że zatrudnienie ekspatriantów jest 3-4 razy kosztowniejsze niż zatrudnienie lokalnego personelu.  Zarządzanie zasobami ludzkimi w BM – policentryczne obsadzanie stanowisk W centrali spółki na kluczowych stanowiskach zatrudnieni są pracownicy z kraju pochodzenia. Zalety systemu: Eliminacja trudności językowych Eliminacja problemów na jakie napotykają menedżerowie ekspatrianci i ich rodziny w funkcjonowaniu nowych warunkach społecznych i kulturowych Eliminacja kosztowych programów szkoleniowych dla ekspatriantów Kadra menedżerska z kraju pochodzenia pomaga w przezwyciężaniu konfliktów politycznych pomiędzy krajem pochodzenia a goszczącym Niejednokrotnie menedżerowie z kraju Zarządzanie zasobami ludzkimi w BM – szerokie ujęcie kultura potrzeb Koszty y pracy rekrutac komunik ja acja Strategia personal na motywac ocena ja Redukcj a rozwój zatrudni enia i18n Dobór i rekrutacja Rekrutacja szeroka –oddziałuje na cały segment pracy Rekrutacja wąska – kierowana do wąskiej grupy kandydatów (głównie o wysokich kwalifikacjach) Prawidłowy nabór pełni funkcje: informacyjną, motywacyjną i wstępnej selekcji.  Analiza dokumentacji personalnej  Referencje  Rozmowy selekcyjne  Testy  Próbki pracy Alternatywa rekrutacji i selekcji:  Praca w godzinach nadliczbowych  Umowa - zlecenie  Zatrudnienie dodatkowego personelu  Leasing siły roboczej (wypożyczenie od innych firm specjalistycznych)  Dobór i rekrutacja a orientacja międzynarodowa przedsiębiorstw Etnocentryc policentrycz regiocentryc geocentrycz zna na zna na Kryteria Lokalnie Kryteria Kryteria oceny oszacowane opracowane uniwersalne spółki matki kryteria regionalnie i lokalne stosowane do oceny pracowników spółek zależnych Coraz większą uwagę przywiązuje się do cech osobowościowych i umiejętności pracy w międzynarodowych zespołach. i18n Strategia rozwoju zasobów ludzkich Sposoby wyznaczania adresatów przedsięwzięć rozwojowych (Ch.Scholz)  Równe szanse dla wszystkich  Uprzywilejowanie pewnych grup  Faworyzowanie najbardziej uzdolnionych  Reguła wąskich gardeł (różnicowanie wg potencjalnych szkód spowodowanych „niewypełnieniem luk” w profilach kwalifikacyjnych pracowników) i18n Strategia rozwoju – instrumenty, orientacja Szkolenia – elementy: określenie potrzeb szkoleniowych, opracowanie planu szkoleń, realizacja i ocena. Przemieszczanie pracowników – pionowe (awans, degradacja) lub poziome (inny dział, zagraniczna filia itp.). Musi być: cel, stworzenie odpowiednich warunków, ocena efektywności. Strukturyzacja pracy – prowadzi do zmian organizacji pracy (jedne stanowiska się likwiduje, wprowadza nowe)policentrycz regiocentry geocentrycz Etnocentrycz na na czna na Rozwój Narzędzia i Ograniczony Globalne scentralizowan kryteria do podejście do y, sterowany niezależne od obszaru rozwoju działania przez centralę centrali pracowników jednostki regionalnej  Komunikowanie a orientacja międzynarodowa przedsiębiorstw Strategicznym problemem jest zagwarantowania przejrzystości i zrozumiałości wymiany informacji. Jednym z nowych form jest wewnętrze public relations. Iwona Sarachman - „ kreowanie pozytywnego wizerunku firmy w oczach interesariuszy: pracowników, klientów, partnerów biznesowych, władz i społeczności lokalnych oraz mediów.” Etnocentry policentrycz regiocentryc geocentrycz czna na zna na Przepływy Słaby przepływ System Rozbudowany poleceń z informacji komunikacji system centrali z i do oparty komunikacji do filii, centrali oraz na regionalnych między a informacji między filami systemach centralą a kontrolnych w zagranicznymi informacyjnych filiami odwrotnym oraz pomiędzy kierunku filiami i18n Strategia komunikacji 1.Narzędzia o charakterze informacyjnym:  materiały drukowane: podręcznik pracownika, biuletyn wewnętrzny, ulotki, foldery, plakaty, kronika firmowa, korespondencja wewnętrzna np. kartki świąteczne czy urodzinowe,  narzędzia dźwiękowe i audiowizualne: filmy, radiowęzeł, telewizja zakładowa, telefon informacyjny  przestrzenie dedykowane przepływowi informacji: tablice informacyjne, dedykowana strona internetowa itp.  dokumenty firmowe: raporty i sprawozdania  narzędzia materialne np. gadżety firmowe,  narzędzia niematerialne: godziny dedykowane na rozmowy z kadrą kierowniczą, spotkania wewnętrzne, zebrania, publiczne pochwały. i18n Narzędzia komunikacji 2. Narzędzia o charakterze integrującym i motywującym Wydarzenia specjalne: imprezy i uroczystości firmowe (integracyjne, rodzinne, świąteczne, sportowe), spotkania biznesowe (seminaria, szkolenia, konferencje, warsztaty) Działania skierowane do rodzin: opieka nad dziećmi, dzień rodziny, konkursy dla pracownik wraz z rodzinami, promocyjne ceny na produkty, Aktywności firmowe, dodatkowe: udział w stowarzyszeniach, klubach pracowniczych, Programy motywacyjne, Słowne inicjatywy nieformalne: urodziny pracowników, życzenia okolicznościowe, publiczne gratulacje  Strategia motywowania Cele motywowania: Wydajność Instrumenty: Jakość Wynagrodzenie Innowacje Treść pracy Akceptacja zmian Pewność pracy Mobilność Kariera pracowników Partycypacja Pozyskiwanie pracowników Odchodzenie pracowników Środki motywowania: przymus, zachęta, perswazja Zmotywowany pracownik jest bardziej związany ze swoim pracodawcą i18n Motywowanie pracowników DOM -Microsoft oferuje swoim pracownikom bezpłatne dowożenie do domu żywności oraz pomoc w wykonywaniu domowych czynności. Dzięki temu, pracownicy nie muszą tracić czasu na sprzątanie czy zanoszenie ubrań do pralni, a mogą przeznaczyć go na pracę. WAŻNE WYDARZENIA W ŻYCIU CZŁOWIEKA - w Japonii gdy rzuci cię ukochany pracodawca może z tej okazji udzielić urlopu. Jego długość związana jest z wiekiem pani, która przeżyła zawód miłosny. Przed 25 rokiem życia - 1 dzień, do 29 urodzin – dwa dni, starsze kobiety mogą się martwić całe trzy dni. POSTAWY - Google dopłaca pracownikom, którzy decydują się na zakup ekologicznego środka transportu - po 1000 W firmie IBM 223 tys. pracowników zgłosiło w pierwszym roku po dolarów. wprowadzeniu systemu nagród.153 tys. pomysłów - pomysłodawca otrzymuje 25% kwoty efektów (jednak nie więcej niż 150 tys.  Kształtowanie kultury organizacyjnej Sposoby wdrażania strategii (J. Supernat)  Rozkazodawczy – dyrektor  Kolaboracyjny – strategia jest kompromisem pomiędzy wizją dyrektora i kierowników  Kulturowy – wszyscy pracownicy biorą w tym udział  Reorganizacyjny – dyrektor podejmuje decyzje w zakresie koncepcji, jak i realizacji w kooperacji z pracownikami  Oddolny Etnocentry policentrycz regiocentryc geocentrycz czna na zna na Scentralizowa Relatywnie Wysoka rola filii Rozbudowany ne słabe oraz system zarządzanie oddziaływanie z ścisła pomiędzy komunikacji na poziomu nimi między poziomie centrali współpraca na centralą a zarządu poziomie filiami korporacji regionu oraz pomiędzy tymi ostatnimi  Substrategia kształtowania kosztów pracy kategorie nakładów: 1. Dochody zatrudnionych ze stosunku o pracę 2. Obciążenia fiskalne pracodawców związane z zatrudnieniem pracowników 3. Dodatkowe koszty zastosowania zasobów pracy Substrategia polega na określeniu, czy w danym okresie będzie dążyć do: obniżenia, stabilizacji, czy też wzrostu kosztów pracy (np. płace wyższe u 86 konkurencji)  Kategorie kultur Kategorie kultur w kontekście międzynarodowych kontaktów ekonomicznych wg R. Gesteland’a : kultury 1. protransakcyjne - ukierunkowane na realizację zadania i propartnerskie -zorientowane na relacje z ludźmi, niechęć do prowadzenia interesów z obcymi 2. ceremonialne - przestrzegające obyczajów, tradycji, rytuałów nieceremonialne - nie przywiązujące do nich wagi 3. monochroniczne -podstawową wartość stanowią czas i punktualność polichroniczne- czas nie odgrywa dużej roli 4. ekspresyjne -akceptuje się w kontaktach biznesowych gestykulację, okazywanie emocji powściągliwe -dominuje opanowanie a nawet obojętność 87 i18n Orientacje kulturowe a ZZL w biznesie międzynarodowym INDYWIDUALIZM VS. KOLEKTYWIZM Menedżer musi określić czy należy koncentrować się na rozwoju indywidulanym pracowników, czy też na pracy zespołowej oraz w odpowiedni sposób motywować pracowników –motywowanie POWŚCIĄGLIWOŚĆ VS. EMOCJONALNOŚĆ W kulturze emocjonalnej wymagana jest duża empatia dla pracowników, menedżer nie może izolować się od grupy. W powściągliwej unika się emocji, serdeczności i bliskiego kontaktu – kształtowanie kultury organizacyjnej ORIENTACJA NA PRZYSZŁOŚĆ, TERAŹNIEJSZOŚĆ I PRZYSZŁOŚĆ W kulturze dziś i teraz ważne jest aby praca sprawiała przyjemność, natomiast w nastawionej na przyszłość ważny jest awans i możliwości dalszego rozwoju - rozwój  Podstawowe orientacje kulturowe z ZZL w biznesie i18n międzynarodowym MONOCHRONICZNOŚĆ VS. POLICHRONICZNOŚĆ Kultury monochroniczne charakteryzuje punktualność, dokładność, przygotowywanie planów – Niemcy, Amerykanie, Skandynawowie. Zupełnie inaczej pracuje się w grupie Latynosów i w kulturach arabskich - ocena PROTRANSAKCYJNOŚĆ VS. PROPARTNERSWTO Istotne znaczenie w określeniu partnera biznesowego. W pierwszym przypadku najważniejszy jest biznes, w drugim relacje i zaufanie – kultura organizacyjna UNIWERSALIZM VS. PARTYKULARYZM W USA i Wielkiej Brytanii warto kierować się uniwersalizmem. Na południu Europy wskazane jest nawiązywanie bliższych relacji i wsłuchiwanie się w opinie współpracowników – często nieformalne kontakty w większym stopniu prowadzą do sukcesu – sposób wdrażania strategii DYSTANS DO WŁADZY Wpływa na delegowanie decyzji na niższe szczeble organizacji (USA, Holandia tak, Włochy raczej nie) – sposób wdrażania strategii  Podstawowe orientacje kulturowe z ZZL w biznesie i18n międzynarodowym ZAKRES UNIKANIA NIEPEWNOŚCI Małe zmiany w strukturach organizacyjnych i kulturze przy dużym unikaniu ryzyka – Hiszpania, Francja. CEREMONIALNOŚĆ VS. BEZCEREMONIALNOŚĆ W pracy przejawia się przede wszystkim w tytułowaniu. STATUS WŁADZY PRZYPISANY LUB OSIĄGNIĘTY Niezwykle ważne na stanowisku menadżera. W drugim przypadku musi udowodnić przełożonym swoją pozycję, gdyż będzie krytykowany. WEWNĄTRZSTEROWALNOŚĆ A ZEWNĄTRZSTEROWALNOŚĆ Wpływa na konflikty i określa kto je rozstrzyga. W drugim przypadku dzieje się to paza firmą co jest niekorzystne dla pozycji menedżera.  Modele kariery menedżerskiej w BM – wg Perkinsa i Pocztowskiego 1.Menedżerowie krajowi - rekrutowani w kraju goszczącym i których; kariera na rynku lokalnym, 2.Menedżerowie z kraju pochodzenia danej firmy międzynarodowej - ekspatrianci, 3.Menedżerowie międzynarodowi - mają kompetencje umożliwiające im funkcjonowanie na różnych rynkach Profil kompetencyjny - Wiedza i motywacja - Umiejętności personalne - Zdolności adaptacyjne - Otwartość kulturowa - Ustabilizowana sytuacja rodzinna i18n Menedżer azjatycki  Priorytet - relacje międzyludzkich i umiejętność pracy w zespole  Duży zakres i dystans władzy  Zatrudnienie przez całe życie w jednym przedsiębiorstwie  Wiek jest kluczowym kryterium zajmowanego stanowiska i wysokości wynagrodzenia (podejście hierarchiczne)  Paternalistyczny (opiekuńczy) stosunek do podwładnych i18n Menedżer chiński Chińskich menedżerów charakteryzuje autokratyczny styl podejmowania decyzji Przełożony powinien być jednak łaskawy i życzliwy. Pracownicy boją się przeciwstawić szefom. Panuje przekonanie, że ludzie nie lubią pracować i niechętnie sobie ufają. Bardzo często zatrudnia się w firmach członków własnej rodziny. Głównym kryterium awansu jest staż pracy lub więzy krwi. Występuje centralizacja władzy i rozbudowana hierarchia. Znaczną część dnia pracy chińscy menedżerowie spędzają na kontroli i18n Menedżer amerykański  Skłonność do podejmowania ryzyka i orientacja na konkurowanie i indywidualny sukces  Status określa zajmowane stanowisko oraz wysokość otrzymywanego wynagrodzenia  Transfer wartości i norm do krajów o odmiennych uwarunkowaniach kulturowych  Menedżer europejski  Zdolność do adaptacji w różnorodnym kulturowo środowisku pracy i umiejętność pracy w takich zespołach  Nastawienie biznesowe i silna orientacja na klienta zewnętrznego i wewnętrznego  Ukierunkowanie na samorozwój  Skłonność do ryzyka  Waży jest sukces indywidualny i kierowanego przez siebie zespołu  Zarządzanie różnorodnością Ma celu zapewnienie wkładu pracowniom z odrębnych kultur w budowanie przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa – różnica ma być atutem a nie barierą rozwoju przedsiębiorstwa.  Zarządzanie różnorodnością „Do udziału w badaniu mogła dobrowolnie i bezpłatnie przystąpić każda firma. Po zgłoszeniu chęci uczestnictwa firmy otrzymywały specjalne kwestionariusze, w których określano ponad 180 mierników dotyczących różnorodności firmy. Wskaźniki kapitału ludzkiego Odpowiedzialność przywódcza: dotyczy zarządu, dyrektora generalnego i kierownictwa wyższego szczebla Programy Talentowe Praktyki dotyczące pracowników: pozyskiwanie talentów, zarządzanie talentami, wdrażanie, korzyści i różnorodność dostawców Różnorodność dostawców: wydawaj pieniądze w firmach należących do niedostatecznie reprezentowanych grup Filantropia: datki na rzecz organizacji non-profit skupiające się na osobach z grup niedostatecznie reprezentowanych i wolontariacie pracowniczym  Wartości wyróżniające organizacje ponadnarodowe „Jakie wartości zatem wyróżniają organizacje wielonarodowe, które umiejętnie rozwiązują problemy różnorodności kulturowej? Od czego zależy sukces wielonarodowych organizacji podejmujących wysiłek tworzenia nowej, wspólnej kultury?” – M.Przybyła 1. Ustanowienie wspólnego zestawu przekonań – tożsamość firmy 2. Wychodzenie poza dotychczasowe ograniczenia 3. Nowe podejście do zatrudniania pracowników 4. Stwarzanie warunków do zmian 5. Doskonalenie umiejętności szybkiego uczenia się organizacji „Założyciel IBM T.J. Watson, wierząc, że może istnieć zgodność interesów pracowników i firmy, zbudował zespół wysoko wykwalifikowanych ludzi o bardzo silnym poczuciu wspólnoty grupowej”.  Praktyka a teoria W jaki sposób kategorie kultur wpływają za problemy w zarządzaniu przez ekspatriantów? Strategia motywowania a cechy narodowościowe i społeczno-demograficzne pracowników Zarządzanie różnością a menedżerowi międzynarodowi ędzynarodowienie przedsiębiorstwa 11. Zarządzanie łańcuchem wartości w kontekście internacjonalizacji przedsiębiorstwa – wybrane aspekty: marketing i operacje handlowe (sprzedaż) w BM Prof. Teresa Pakulska Prof. Małgorzata Poniatowska-Jaksch  Zarządzanie łańcuchem wartości w kontekście i18n internacjonalizacji…… 1. Definicja marketingu międzynarodowego 2. Marketing mix na rynkach międzynarodowych  produkt  cena  dystrybucja  Promocja 3. Adaptacja vs. standaryzacja  Marketing międzynarodowy – podstawowe pojęcia Marketing eksportowy określa działania marketingowe związane z eksportem tj. sprzedażą produktów przedsiębiorstwa na rynkach krajów innych niż macierzysty. Marketing międzynarodowy obejmuje wszystkie działania marketingowe firmy realizowane w ramach jej aktywności gospodarczej poza/ponad politycznymi granicami własnego kraju. Marketing globalny odnosi się do firm działających w skali globalnej, często praktycznie na całym świecie, chociaż niekoniecznie W marketingu w sposób całkowicie globalnym wychodzi sięujednolicony. z odmiennych założeń niż w marketingu międzynarodowym: 1. Konsumenci na całym świecie mają niektóre potrzeby takie same. 2. Istnieje zatem produkt, który w każdych warunkach i na każdym rynku może być sprzedawany, gdyż zaspokaja wszędzie takie same potrzeby. 3. Taki produkt nazywa się produktem światowym albo globalnym (np. Coca-Cola, schwepes, hamburger, cheesburger, hot wings). Strategia marketingowa P. Kotler „Marketingiem mix nazywamy znajdujące się pod kontrolą przedsiębiorstwa czynniki (zmienne), które łączone są razem po to, aby zaspokoić potrzeby i pragnienia ostatecznych nabywców.” Strategia marketingowa to sposób osiągania celów przedsiębiorstwa na docelowym rynku, który powinien zapewnić: Sprawną alokację zasobów Realizację spójnych działań marketingowych  Marketing międzynarodowy – podstawowe pojęcia Najbardziej powszechne ujęcie marketingu mix opisał McCarthy, który wyróżnił koncepcję 4P obejmującą następujące instrumenty: 1. produkt (product) – w ramach którego znajdują się cechy, jakość, opakowanie, wykreowana marka, zaproponowana gwarancja, serwis oraz warunki reklamacji, 2. cenę (price) – nie tylko jako cenę wyjściową produktu, ale również wszelkie rabaty, sposoby dokonywania płatności, okresy płatności czy warunki kredytowe, 3. miejsce (place) – rozumiane przez pryzmat dystrybucji, czyli kanały dystrybucji, forma, lokalizacja i zasięg terytorialny sprzedaży, a także transport i magazynowanie produktów, 4. promocja (promotion) – czyli każda forma reklamy, sponsoring, sprzedaż osobista i promocja sprzedaży.  Marketing międzynarodowy – podstawowe pojęcia PRODUKT CENA DYSTRYBUCJ PROMOCJA A Asortyment Cena Kanały Promocja (jakość, wzór, katalogowa dystrybucji sprzedaży marka) Rabaty Zasięg Reklama Opakowanie Ulgi Lokalizacja Public Wielkość Warunki Zapasy relations Serwis kredytu Transport Marketing Gwarancja bezpośredni Zwrot towaru Segment rynkowy  Standaryzacja produktu - warunki Występuje zbliżona użyteczność funkcjonalna produktu dla odmiennych segmentów na różnych rynkach międzynarodowych Istnieje możliwość kształtowania preferencji nabywców Istnieje możliwość uzyskania korzyści skali Cykl życia produktu jest krótki Lalka Barbie niezaakceptowana w Japonii – zbyt długie nogi i duży biust Pieluszki Pampers zbyt duże dla małych Japończyków  Przesłanki adaptacji produktu Czynniki wpływające: 1. Zróżnicowanie ekonomiczne, techniczne, prawne i geograficzne 2. Działania konkurentów 3. Popyt na dodatkowe odmiany produktu 4. Czynniki wewnętrzne firmy Renault Logan –produkowany w Rumunii, Maroku, Kolumbii, Iranie, Brazylii i Indiach  Pozycjonowanie produktu na rynku międzynarodowych Projektowanie oferty i wizerunku przedsiębiorstwa, którego celem jest zajęcie wyróżniającego miejsca w grupie docelowej (wybranego segmentu rynku). Pozycjonowanie w : Sferze rzeczywistej Sferze psychologicznej Np.  na podstawie atrybutów (parametrów) produktu,  na podstawie korzyści oferowanych klientowi,  na podstawie cech niematerialnych produktu,  ze względu na sposób korzystania (okazję, porę dnia) z produktu,  ze względu na cechy typowego użytkownika. Wykreowaniu takiego wizerunku danego towaru, który skłoni klienta do zakupów.  Opakowanie produktu Funkcje: 1. Ochronna przed uszkodzeniem 2. Informacyjna (np. kraj pochodzenia, czy znaki ekologiczne) 3. Promocyjna Japończycy przywiązują dużą wagę do opakowania. Każda guma do żucia jest pakowana oddzielnie.  Wizerunek kraju pochodzenia Czynniki identyfikujące  Etykieta  Marka  Opakowanie  Przekaz promocyjny Białoruś zaczynają się od 481, Rosja od 46 Etykieta Marka Opakowanie Przekaz promocyjny 690-692 Chiny  Marka – J.Kall Marka - szczególna nazwa, symbol, znak, wzór lub ich kombinacja, nadana przez sprzedawcę w celu identyfikacji usługi lub wyrobu oraz wyróżnienie ich od konkurentów. Może mieć charakter: opisowy – informuje o cechach produktu, nie sprawdzają się przy innowacjach sugestywny – treść przekazu wynika z różnego rodzaju odniesień, sugestii, aluzji, które można odnaleźć w nazwie symboliczny (skojarzeniowy) - skojarzenia lub symbole z wymyśloną lub prawdziwą historią ich powstania arbitralny – nazwy, które najczęściej pochodzą od nazwiska sztuczny – powiązanie nazwy z produktem jest zupełnie luźne Strategie marki na rynkach zagranicznych i18n Cena Globalna, ujednolicona - jest ona stosowana przede wszystkim na rynkach surowców i artykułów ma­so­wych notowanych na światowych giełdach towarowych, m.in. w Lon­- dy­nie i Chicago oraz produktów globalnych dostawców o silnej pozycji kon­ku­ren­cyj­nej, np. samoloty firmy Airbus i Boeing. Oddzielnie ustalana dla wszystkich rynków - często dla pro­duk­tów konsumpcyjnych, sprzętu domowego użytku, dóbr o silnych kul­tu­- ro­wych uwarunkowaniach popytu (np. artykuły spożywcze). Wiąże się z przy­ję­ciem orientacji policentrycznej lub regiocentrycznej (uwzględniających spe­cy­fi­kę poszczególnych rynków). Umożliwia jednak „szary import”.  Strategie cenowe Poziom cen musi uwzględniać: 1. Czynniki zewnętrzne - poziom cen na rynku, działania cenowe konkurencji, siła nabywcza konsumentów w poszczególnych segmentach rynkowych 2. Czynniki wewnętrzne – zakres centralizacji decyzji, poziom kosztów, założony poziom rentowności itp. Analizie Wysokienajczęściej poddawana jest finalna cena odbiorcy. - zagrożenia Konkurencja Zniechęca do kupna Niskie – korzyści Eliminacja konkurenci Duży udział w rynku Adaptacja na zasadzie: a) popytowej, b) kosztowej  Ceny – trudności w standaryzacji  Regulacje prawne (np. protekcjonizm lokalny)  Różny poziom podatku VAT, akcyzy, ceł itp.  Różnice w dochodach  Zróżnicowany poziom popytu  Odmienny poziom konkurencji  Różnice w poziomie kosztów Ceny w Polsce wyższe niż w Niemczech – w Polsce VAT 23%, w Niemczech 19%  Strategie cenowe 1. Strategie przetrwania 2. Strategia maksymalizacji bieżących zysków 3. Strategia penetracji rynku (maksymalizacji udziału w rynku) 4. Strategia „zbierania śmietanki” – skimming 5. Strategia lidera jakości i18n Strategie dystrybucji na rynkach zagranicznych Przedsiębiorstwo budujące system dystrybucji na rynkach zagranicznych stoi przed koniecznością podjęcia decyzji dotyczącej wyboru strategii dys­- try­bu­cji, z uwzględnieniem: 1. długości kanałów dystrybucji, 2. szerokości (intensywności) kanałów dystrybucji, 3. za­kre­su standaryzacji dystrybucji na rynkach zagranicznych. i18n Długość kanałów dystrybucji Długość kanału dystrybucji jest mierzona liczbą poziomów albo szczebli dystrybucji, czyli kolejnych ogniw tworzących kanał zbytu, tj. drogę między producentem a nabywcą ostatecznym. Przedsiębiorstwo ma do wyboru różne warianty strategii: 1. dystrybucję bezpośrednią (własne kanały dys­try­bu­cji, krótkie), 2. dystrybucję pośrednią (obce kanały dystrybucji, długie) 3. dys­try­bu­cję wielokanałową (własne i obce kanały dystrybucji).  Dystrybucja bezpośrednia Producent samodzielnie zajmuje się dos­tar­- cze­niem i rozmieszczeniem produktów na rynkach zagranicznych. Kanały dystrybucji są krótkie. Wykorzystuje do tego własnych pracowników, np. prowadząc za granicą biuro handlowe lub sieć sklepów firmowych albo organizuje sprzedaż przez Internet. Dominują na rynkach dóbr inwestycyjnych i surowców (maszyny, urządzenia, narzędzia itp. – często niestandardowe, drogie, o dużych gabarytach). Występują również na rynkach produktów konsumpcyjnych (rynek płodów rolnych, książek, mebli, odzieży itp.).  Strategie dystrybucji – szerokość kanałów (intensywność) Szerokość kanału dystrybucji określana jest przez za­k­res (zasięg) dotarcia do odbiorców finalnych, rozumiany jako liczba punk­tów sprzedaży oferujących produkty danego przedsiębiorstwa na ryn­kach za­- granicznych lub objęcie zasięgiem kanałów określonego obszaru geo­- graficznego lub grup nabywców.  dystrybucja intensywna  dystrybucja selektywna  dystrybucja ekskluzywna (wyłączna)  Dystrybucja intensywna Oferowanie produktu przez wszystkich możliwych (dostępnych) pośredników, odpowiednio dostosowanych do ob­ro­tu produktem na danym szczeblu kanału, w granicach przestrzennie wy­- odrębnionego rynku (w przypadku przedsiębiorstwa wchodzącego na rynek zagraniczny – często na obszarze całego kraju). Przedmioty codziennego użytku Odbiorcy rozproszeniWADY ZALETY  Powszechna dostępność  Duże umiejętności produktu operacyjne  Maksymalizacja obrotów  Duże  Możliwość osiągnięcia zaangażowanie dużego udziału w rynku zapasów  Trudność kontrolowania  Problemy koordynacyjne  Dystrybucja selektywna Oferowaniu produktu na danym rynku po­- przez celowo ograniczoną liczbę pośredników, wyselekcjonowanych przez producenta według określonych kryteriów. Najczęściej jest wykorzystywana przez przedsiębiorstwa oferujące produkty wybieralne, które są porównywane przez nabywców i oceniane z uwzględnieniem ich jakości i ceny (np. meb­le, sprzęt AGD, komputery, odzież, kosmetyki, perfumy). W Polsce francuska firma kos­- me­tycz­na Coty Inc., dywizja biznesowa: Coty Beauty. Dotyczy produktów COTY Prestige i marek: Balenciaga, Calvin Klein, Chloe, Cerruti, Davidoff, Jil Sander, Joop, Karl Lagerfeld, Kenneth Cole, Marc  Czynniki zewnętrzne wpływające na wybór strategii dystrybucji  wymagania finalnych  Kraje wysoko rozwinięte nabywców – wszystkie formy  system dystrybucji na punków sprzedaży, niżej rozwinięte bazary danym rynku  Sprzedaż hurtowa b.  ogólny poziom rozwoju dobrze zorganizowana – gospodarczego danego USA, Niemcy, Holandia.  W Wielkiej Brytanii w kraju handlu detalicznym  przepisy prawne artykułami spożywczymi  poziom rozwoju dystrybutorzy W Japonii świeże złowione ryby odgrywają znacznie technologii są przez trzech rozprowadzane ważniejszą rolę niż w pośredników. przypadku Niemiec, Francji, Włoch czy Van selling - Indie Hiszpanii.  Czynniki wewnętrzne wpływające na wybór strategii dystrybucji  wielkość przedsiębiorstwa  stopień zaangażowania działań za granicą  cele przedsiębiorstwa  specyfika produktu  potrzeba sprawowania kontroli nad dystrybucją  specyficzne wymagania odnośnie. funkcji kanałów dystrybucji Polska lata 90. lokalni hurtownicy nie mogli sprostać wymogom dystrybucyjnym chipsów – zbyt duża łamliwość. Frito Lay i Chio Lilly Chips zdecydowały się na dystrybucję polegającą na zatrudnieniu akwizytorów, wyposażeniu ich w lekkie samochody dostawcze i rozwożeniu przez nich produktów bezpośrednio do kilkudziesięciu tysięcy sklepów detalicznych na terenie całej Polski.  Szary marketing (import równoległy) Dystrybucja - działania polegające na zaoferowaniu produktów do sprzedaży na rynku w odpowiednim miejscu i czasie”. dystrybucja nieplanowana towar oznakowany marką producenta znaczące różnice w cenach Handel równoległy oznacza sprzedaż leków z państwa, w którym są one tańsze, do państwa, w którym są droższe, przez niezależnych dystrybutorów (równolegle do systemu dystrybucyjnego producenta). Taki obrót lekami jest dozwolony na terenie Unii Europejskiej na zasadzie swobody przepływu towarów.  Szary marketing - przeciwdziałania reaktywne proaktywne interwencyjne zmiany strategii zmiany wielkości cenowych dostaw kroki prawne czasowy rabaty zmiany dystrybucji cenowe na drogich rynkach Informacja Korzyści dla klienta; straty dla producenta – osłabienie wizerunku, utrudnienia w realizacji strategii marketingowej, straty oficjalnych dystrybutorów.  Komunikacja a promocja Celem promocji jest poinformowanie o­to­cze­- nia (nie tylko konsumentów) o działalności i ofercie firmy, kształtowanie i utrwalanie pozytywnego jej obrazu, a przez to tworzenie i pobudzanie po­py­tu zgodnie z jej intencjami i interesem. Komunikacja jest pojęciem szerszym niż promocja. „Komunikują jest ubiór i zachowanie sprzedawcy, wystrój wnętrza firmy i jej otoczenie, forma i treści materiałów firmowych, opakowanie produktu. Wszystko, co wywołuje świadome lub podświadome reakcje i przemyślenia.” a) Formalna b) Nieformalna  Promocja – funkcja i narzędzi 1. Informacyjna 2. Perswazyjna 3. Konkurencyjna - tworzenie zestawu pozacenowych instrumentów rywalizacji na rynku Badania potwierdziły, że …… „Klinicznie udowodniona skuteczność w zwalczaniu nadwrażliwości zębów. Liczne badania kliniczne potwierdziły wysoką skuteczność aminofluorku.”  reklama (radio, telewizja, prasa, kino, formy zewnętrze, Internet, tzw. direct mail)  public relations (działania na rzecz korzystn