Podsumowanie Geografii (PDF)

22 października- geografia społeczna- ekonomiczna 1.Enklawa- terytorium kraju otoczone przez obszar innego kraju- san marino i Watykan Największa enklawa Lesotho otoczone przez RPA 2\. Eksklawa- cześć państwa oddzielona od głównego terytorium powierzchnią innego kraju- obwód kalingradzki i Rosja...

22 października- geografia społeczna- ekonomiczna 1.Enklawa- terytorium kraju otoczone przez obszar innego kraju- san marino i Watykan Największa enklawa Lesotho otoczone przez RPA 2\. Eksklawa- cześć państwa oddzielona od głównego terytorium powierzchnią innego kraju- obwód kalingradzki i Rosja oraz alaska i Stany Zjednoczone 3\. Terytorium zależne- obszary autonomiczne pozostające w strefie wpływu kraju, którego niegdyś były kolonią: Najczęściej są wyspami a ich ludność nie wykazuje dążenia niepodległościowego ze względu na swoje pochodzenie lub z obawy przed utratą finansowego wsparcia ze strony kraju macierzystego lub większość stanowią migranci z kraju macierzystego Wielka Brytania: bermudy Falklandy kajmany Jersey i Montserrat, Gibraltar Dania: Grenlandia i wyspy owcze Stany Zjednoczone: Portoryko, Samoa Amerykańskie, Marianny Północne, Guantanamo ( Baza wojskowa na terytorium Kuby) Australia: Norfolk, wyspa bożego narodzenia Francja: Gwadelupa, Martynika, Polinezja Francuska i Saint Martin, Reunion Niderlandy: Aruba, Curacao Grenlandia -- 2 mln km2 4.Po epoce kolonialnej utrzymały się pewne formy zależności politycznej: Protektorat- kraj z własnym rządem ale ograniczony w polityce gospodarczej i zagranicznej np. Bhutan jest krajem protektoratem Indii Dominium- niezależny kraj wchodzący w skład wspólnoty narodów uznającej króla Brytyjskiego za swoją głowę państwa: Kanada, Australia, Nowa Zelandia Kondominium-terytorium zarządzane przez więcej niż jedno państwo. Do 1980 r. Nowe Hebrydy były zarządzane przez Francję i Wielką Brytanie. Dziś należy do państwa Vanatu Terytorium powiernicze- byłe kolonie zarządzane przez jakieś państwo lub kilka do momentu ustabilizowania sytuacji polityczno-gospodarczej np. Palau do 1994r. 5\. Początki kolonializmu: Portugalia, Hiszpania, Odkrycie Ameryki, Wielka Brytania, Holenderska kompania wschodnioindyjska, Holandia ( Nowy Amsterdam późniejszy Nowy York), Rosja ( w kierunku Uralu i Syberii) 6\. Dekolonizacja- proces wyzwalania i uzyskiwania niepodległości przez kolonie od swoich kolonizatorów. Proces zapoczątkowany przez Stany Zjednoczone w 1776r i odzyskanie niepodległości od Wielkiej Brytanii). Najbardziej widoczne w Afryce. Stan demograficzny 8 mld ludzi na ziemi 90 procent na półkuli północnej Rozlokowanie ludności jest nierównomierne Czynniki rozmieszczenia ludności Wysokość nad poziomem morza Rzeźba terenu-głownie tereny nizinne- nizina gangesu, chińska, nadatlantycka, zachodnioeuropejska Odległość od morza -- 50 procent ludności zamieszkuje pas szerokości 200 km od wybrzeża- 16 % powierzchni kontynentów Warunki klimatyczne- ¾ ludności w strefach klimatów podzwrotnikowych Warunki glebowe- żyzność sprzyja gospodarce rolnej- najlepsze są czarnoziemy Istnienie żyznych gleb w rejonach wielkich rzek dało początek wielkim cywilizacjom Dostęp do wody słodkiej Budowa geologiczna i występowanie surowców mineralnych Poziom rozwoju gospodarczego Poziom rozwoju rolnictwa przemysłu i usług Pozim bezrobocia i ilośc miejsc pracy Przyrost naturalny Przyrost naturalny- różnica między ilością zgonów a urodzeń 5 faz przejścia demograficznego 1 faza- wysoka liczba zgonów i urodzeń- faza pretransformacyjna- wysoka dzietność ale także brak higieny i brak nowoczesnej opieki medycznej- bardzo niski przyrost naturalny- spotykany w krajach 3 świata 2 faza- wczesna transformacja- nieznaczny spadek liczby urodzeń ale utrzymujący się na wysokim poziomie, spadek liczby zgonów, - nigeria Afganistan 3 faza- środkowa transformacja-dalszy spadek urodzeń i w mniejszym stopniu spada współczynnik zgonów, wydłuża się długość życia -- część krajów azjatyckich 4 faza -- zmniejsza się liczba urodzeń- kurczy się przyrost naturalny- kończy się zrównaniem poziomu przyrostu naturalnego -- Irlandia Norwegia Szwecja Szwajcaria 5 Faza potransformacyjna- spadek przyrostu naturalnego i brak możliwości zastępliwosci pokoleń Na fazy ma wpływ rozwój medycyny i poziom szczepień jakość życia i jego styl Faza przejścia epidemiologicznego 1.głód 2\. Cofanie się chorób zakaźnych 3.dominacja chorób 4.odwrót i zanik chorób zakaźnych 5\. Nawrót chorób zakaźnych Struktura ludności i wieku służy do kreślenia działań względem polityki społecznej Społeczeństwa młode- 4osnacy przyrost naturalny Społeczeństwa starzejące sie- spadek przyrostu naturalnego Społeczeństwa stare-ujemny przyrost naturalny Starzenie się społeczeństwa skutkuje wymieraniem społeczeństwa Języki i ich podział wynika z migracji nacji i zależności narodowych na tle historycznie społecznym. Największą grupę stanowią jezyki romanskie i jest to powiązane z ekspansją imperium rzymskiego Podział języków -słowiańskie- Polacy Rosja Ukraina -Germańskie- Niemiecki, Austria, , język niderlandzki i flamandzki, odmiana szwajcarski-niemiecki( język oficjalny radiowy telewizyjny jest niemiecki w domu szwajcarzy mówią swoim dialektem), farelski, angielski -Języki skandynawskie- Szwecja dania Islandia Finlandia, farerski z wysp owczych -Języki romańskie- łacina, francuski, portugalski, hiszpański, włoski ,kataloński, prowansalski, korsykański, sardyński, rumuński i wywodzący się z niego mołdawski wręcz identyczne są PRZEDMIOTY CODZIENNEGO UŻYTKU POWSTAWAŁY W MANUFAKTURACH I ZAKLADACH RZEMIEŚLNICZYCH PRZEMYSŁ W OBECNEJ FORMIE ZACZAŁ SIĘ ROZWIJAĆ DOPIERO W DRUGIEJ POŁOWIE XVII WIEKU PRZEMYSŁ ZALICZA SIĘ DO WIODOĄCYCH DZIAŁOW GOSPODARKI GDYŻ DOSTARCZA ŚRODKÓW PRACY WSZYSTKIM DZIAŁOM FUNKCJONOWANIE ZAKŁADÓW PRZEMYSŁOWYCH MA ZRÓŻNICOWANY CHARAKTER- JEDNI WYDOBYWAJĄ SUROWCE IINI JE PRZETWARZAJĄ PRZEMYSŁ ZOSTAŁ PODZIELONY NA SEKCJE-PODSEKCJE-DZIAŁY-GRUPY-KLASY-PODKLASY CHARAKTER DZIAŁALNOŚCI- PRZEMYSŁ WYDOBYWCZY- PRZETWÓRCZY RODZAJ WYTWARZANYCH DÓBR- PRZEMYSŁ CIĘŻKI-LEKKI GAŁĘZIE PRZEMYSŁU- PODOBNE PRZEZNACZENIE I SPOSÓB WYTWORZENIA-TEN SAM SUROWIEC-ZBLIŻONY PROCES TECHNICZNY BRANŻA PRZEMYSŁU-SAMOCHODOWA-STOCZNIOWA-LOTNICZA FUNKCJE PRZEMYSŁU-EKONOMICZNA-SPOŁECZNA-PRZESTRZENNA WPŁYW NA ROZWÓJ PRZEMYSŁU MAJĄ REWOLUCJE PRZEMYSŁOWE KTÓRE ZMIENIAJĄ OBRAZ JEGO PRZEMYSŁU REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA- WIELKA BRYTANIA-XVII DO POŁOWY XIX WIEKU-MASZYNA PAROWA- NASTĘPNY POSTĘP NASTĄPIŁ PRZY WYNALEZIENIU ELEKTRYCZNOŚCI SUROWCE NIEWYCZERPYWALNE- NIEKOŃCZĄCE SIĘ NIEZALEŻNIE OD ICH UŻYCIA WYCZERPYWALNE- KTÓRYCH NADMIERNA EKSPLOATACJA ZMNIEJSZA ZASOBY WYCZERPYWALNE DZIELĄ SIĘ NA ODNAWIALNE I NIEODNAWIALNE SUROWCE ENERGETYCZNE- WĘGIEL KAMIENNY, WĘGIEL BRUNATNY, ROPA NAFTOWA, GAZ ZIEMNY, TORF I URAN. METALICZNE: -METALE ŻELAZNE: ŻELAZO, CHROM, MANGAN, MOLIBEN, KOBALT, NIKIEL -METALE LEKKIE: BOKSYTY , MAGNEZ, BERYL -METALE KOLOROWE: CYNA, MIEDŹ, OŁÓW I CYNK -METALE SZLACHETNE: ZŁOTO, SREBRO, PLATYNA SUROWCE CHEMICZNE: SIARKA, SÓL KAMIENNA, SÓL POTASOWA, WĘGIEL KAMIENNY, FOSFORYT SUROWCE SKALNE: -ZWIĘZŁE: GRANIT, MARMUR WAPIEŃ -OKRUCHOWE: PIASEK I ŻWIR -ILASTE: GLINY KAMIENIE SZLACHETNE I PÓŁSZLACHETNE: DIAMENTY, SZMARAGDY, RUBINY, TOPAZY, TURLIMANY WYDOBYCIE SUROWCÓW W ASPEKCIE ILOŚCIOWYM MALEJE A W JAKOŚCIOWYM ROŚNIE 𝒘𝒔𝒌𝒂ź𝒏𝒊𝒌 𝒓𝒆𝒛𝒆𝒓𝒘𝒚 / 𝒑𝒓𝒐𝒅𝒖𝒌𝒄𝒋𝒊 = Zgodnie z tym wskaźnikiem: 𝒔𝒛𝒂𝒄𝒖𝒏𝒌𝒐𝒘𝒆 𝒛𝒂𝒔𝒐𝒃𝒚/ 𝒓𝒐𝒄𝒛𝒏𝒂 𝒑𝒓𝒐𝒅𝒖𝒌𝒄𝒋𝒂 𝒅𝒂𝒏𝒆𝒈𝒐 𝒔𝒖𝒓𝒐𝒘𝒄𝒂 METALE USZLACHETNIAJĄCE STAL- MANGAN- RPA GABON-, NIKIEL, CHROM,WOLFRAM NAJWAŻNIEJSZE RUDY; 1. RUDY ŻELAZA- MAGNETYTY, HERMATYTY,SYDERYTY, LIMONITY- AUSTRALIA, BRAZYLIA, CHINY,INDIE ROSJA, UKRAINA- W POLSCE BRAK-254 MLN TON 2. RUDY MANGANU-GABON, AUSTRALIA, CHINY- 21,2 MLN TON 3. RUDY CHROMU-PŁYTY PANCERNE APARATURA CHEMICZNA- RPA, KAZACHSTAN, INDIE-14,7 MLN TON 4. RUDY NIKLU-STAL NIERDZEWNA, PRZEMYSŁ SAMOCHODOW, BATERIE NIKLOWE- INDONEZJA, FILIPINY, ROSJA- W POLSCE DOLNY ŚLĄSK- 2,8 MLN TON 5. RUDY WOLFRAMU-ŻARÓWKI POCISKI PRZECIWPANCERNE- CHINY, WIETNAM ROSJA-88 TYS TON 6. RUDY MOLIBDENU- USZLACHETNIA STAL, BARWNIK MINERALNY- CHINY, CHILE, USA-267 TYS TON 7. RUDY KOBALTU- PRZEMYSŁ ZBROJENIOWY, SAMOLOTY ODRZUTOWE- DRK, ROSJA, AUSTRALIA- 134 TYS TON 8. RUDY WANADU- SKŁADNIK STOPOWY METALI- CHINY, ROSJA ,RPA- POLSKA SUWAŁKI NIEWYDOBYWANE ZE WZGLĘDU NA ŚRODOWISKO 9. RUDY TYTANU- METALURGIA, RAKIETY- CHINY MOZAMBIK, RPA HUTNICTWO ŻELAZA I STALI SĄ NAJWIĘKSZĄ CZĘŚCIĄ METALURGII-1888 MLN TON W 2022 STAL- CHINY, INDIE, WIETNAM, JAPONIA- KRAJE UE RÓWNIEŻ 54 PROCENT PRODUKCJI STALI W CHINACH A W USA 4 PROCENT NAJWIĘKSZY HANDEL STALĄ W UE AZJI WSCHODNIEJ I POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ I USA LOKALIZACJA HUT- ZALEŻNE OD LOKALIZACJI NAJPIERW WĘGLA KAMIENNEGO POTEM STALI I ŻELAZA- ŚLĄSKO- KRAKOWSKI OKRĘG HUTNICZY- URALSKIEGO HUTY NADMORSKIE- DUNKIERKA, GENUA, BREMA, KOBE RUDY BOKSYTU- ANTYKOROZYJNOŚĆ, CIĄGLIWOŚĆ, KOWALNOŚĆ- BRANŻA SAMOCHODOWA I LOTNICZA- AUSTRALIA, GWINEA, CHINY- 379,9 MLN TON PRODUKCJA ALUMINIUM- CHINY, INDIE, ROSJA, KANADA, ZEA - 67,7 MLN TON MIEDŹ- ELEKTROTECHNICZNY, ELEKTRONICZNY-SKŁAD MOSIĄDZU I BRĄZU- CHILE, PERU I CHINY- 25 MLN TON ROCZNIE- W POLSCE W 2022 ROKU 433 TONY MIEDZI W POLSCE CYNK I OŁÓW- CYNK DO BIELI CYNKOWEJ A OŁÓW DO POCISKÓW I ŚRUTU- OBECNIE W POLSCE NIE WYDOBYWANY ALE PROWADZIMY HUTNICTWO I EKSPORT CYNKU METALICZNEGO CYNK- CHINY, PERU, AUSTRALIA- FARBY I FOLIA CYNKOWA I BLACHA POBIELANEJ METALE SZLACHETNE- SREBRO, ZŁOTO, PLATYNA, RTEĆ SREBRO- FOTOTECHNICZNY, JUBILERSKI, ELEKTROTECHNICZNY- MEKSYK, CHINY, PERU- 25,9 TYS TON W POLSCE 1,3 TYS TON W 2021 ZŁOTO-SYBERIA, ALASKA, AUSTRALIA- LOKATY W SZTABACH,PRECYZYJNYM, JUBILERSKIM, MEDYCZNYM- RPA, STANY, ROSJA, CHINY W POLSCE 768 KG W 2021 PLATYNA-RPA, ROSJA, ZIMBAWE- JUBILERSKI RTĘĆ- W STANIE CIEKŁYM W WARUNKACH POKOJOWYCH- ELEKTROTECHNICZNY, PRZYRZĄDY POMIAROWE, SPRZĘT MEDYCZNY- 1,7 TYS TON- CHINY, TADŻYKISTAN, MEKSYK, ROSJA SUROWCE CHEMICZNE- SIARKA, SÓL KAMIENNA, SÓL POTASOWA, FOSFORYTY, WĘGIEL KAMIENNY ROPA NAFTOWA- BENZYNA, NAFTA, OLEJE,SMARY, AMONIAKI- USA W UNII EUROPEJSKIE- BRYTYJSKIE BP, BRYTYJSKO-HOLENDERSKI SHELL PKN ORLEN I RAFINIERIA W PŁOCKU GAZ ZIEMNY- AMONIAK, MELANINA, WŁÓKNA SZTUCZNE- CHINY, INDIE, STANY ZJEDNOCZONE GRUPA AZOTY W POLSCE W PUŁAWACH, TARNOWIE I KĘDZIERZYNIE KOŹLU WĘGIEL KAMIENNY- KOKS, GAZ KOKSOWNICZY, SMOŁY POGAZOWEJ- USA, JAPONIA, CHINY KAUCZUK I WŁÓKNA SYNTETYCZNE, WYROBY PRZEMYSŁU FARMACEUTYCZNEGO -PRZEMYSŁ OPONIARSKI- BRIDGESTONE, MICHELIN,PIRELLI SIARKA- KWAS SIARKOWY, GUMY, ZAPAŁKI- USA, MEKSYK, CHINY, ROSJA IRAK I POLSKA- 3,9 MLN TON W POLSCE SÓL KAMIENNA- CHLOR, KWAS SOLNY, SODA KAUSTYCZNA I DROGOWA -- CHINY, USA, INDIE- W POLSCE WYDOBYWANA- REJONY KŁODAWY I INOWROCŁAWIA FOSFORYT- NAWOZY SZTUCZNE- CHINY, MAROKO, USA SÓL POTASOWA - NAWOZY SZTUCZNE- KANADA, ROSJA, BIAŁORUŚ SUROWCE SKALNE- WIĘZŁE:GRANITY, MARMURY, WAPIENIE, MARGLE, GIPS- OKRUCHOWE: PIASEK, ŻWIR-ILIASTE: GLINY- KAMIENIARSKI, CERAMIKA CZERWONA, SZKLARSKI. KAMIENIE SZLACHETNE- DIAMENTY SZMARAGDY, RUBINY, TOPAZY-MEDYCYNA, ZBROJENIÓWKA, JUBILERSKI-75,3 MLN KARATÓW- ROSJA, KANADA, BOTSWANA. Zróżnicowanie religijne świata Religia już od czasów prehistorycznych kształtowała światopogląd człowieka. Szacunkowo istnieje 4200 różnych religii Religie globalne -chrześcijaństwo- 33,4 % ludzi -islam- 22,4 % ludzi -buddyzm 7,1 % ludzi Do globalnych nie zaliczamy hinduizmu- 13,8 % ludzi- tylko określona grupa ludności Religie wymarłe \- germańska -słowiańska -rzymska -egipska -Inkaska Religie naturalne- bez określonego początku np. plemienne Religie założone- posiadające swojego założyciela- konkretny moment powstania Religie narodowe -- judaizm, hinduizm, konfucjanizm. Politeizm- wielu bogów Monoteizm- jeden Bóg-teizm (istota boska) -pantestyzm ( bóg i przyroda to jednośc)- deizm ( Bóg stworzył świat a potem zostawił go ludziom) Religia miała wpływ na architekturę np. kościoły synagogi- sztukę -- sztuka sakralna- na światopogląd ludzi i praktycznie każdą gałąź życia Prawie żadna religia nie jest jednolita- wynika to z historii podziałów jak i postaci historycznych jak luter czy Jan Hus Chrześcijaństwo- wywodzi się z judaizmu, dwie księgi stary i nowy testament- róznice między odłamami to kult Maryi i świętych z relikwiami oraz jurysdykcją papieża- podział na katolików prawosławnych protestantów i anglikanów- jeden Bóg w trzech osobach Trójcy Świętej- 2,4 mld wyznawców.- religia globalna- najważniejsze święta to Boże Narodzenie i Zmartwychwstanie Pańskie Kościół rzymskokatolicki- 7 sakramentów- kult Matki Boskiej- większościowy kościół w Polsce Prawosławie- brak celibatu- samodzielne kościoły narodowe- pop zamiast księdza- patriarcha jako głowa kościoła w danym kraju- patriarcha Moskwy- występuje na Ukrainie w Rosji, Serbii, Macedonii, Białorusi- powstał w wyniku schizmy wschodniej w XI wieku w katolicyzmie Protestantyzm- 900 mln wyznawców- jedyne źródło wiary to biblia- nie uznają papieża tak jak prawosławni- brak kultu Matki Boskiej świętych relikwii i odpustów i przemienienia chleba i wina w krew i ciało- brak celibatu- luteranizm z dwoma sakramentami w Niemczech -- kalwinizm z surowymi i prostymi obrzędami na Węgrzech i Szwajcarii- anglikanizm z władzą monarchy jako władzą zwierzchnią i brakiem dogmatu czyśćca- baptyści z chrztem u dorosłych Konfucjanizm- system moralno-polityczny utworzony w przełomie VI i V wieku przez Konfucjusza- bardziej filozofia niż religia- zgodność wszystkiego na ziemi z ładem nieba- księgi to dzieła Konfucjusza lecz nie są to księgi święte-brak typowych świątyń i duchowieństwa-ład społeczny w podstawie wierzenia w postaci zależności społecznych ROLNICTWO- JEDNA Z PODSTAWOWYCH DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA ZWIAZANA Z WYTWARZANIEM ŻYWNOŚCI I SUROWCÓW DLA PRZEMYSŁU UPRAWA ROŚLIN €ZYTKOWYCH CHÓW ZWIERZĄT WSTĘPNA OBRÓBKA UZYSKANYCH PRODUKTÓW IM WYŻSZY STOPIEŃ ROZWOJU GOSPODARCZEGO TYM ROLNICTWO MA MNIEJSZE ZNACZENIE W GOSPODARCE I JEGO WPŁYW NA PKB FUNKCJE ROLNICTWA W GOSPODARCE: EKONOMICZNA- PŁODY ROLNE SPOŁECZNA- MIEJSC PRACY PRZESTRZENNA- PRZEKSZTAŁCANIE KRAJOBRAZU WARUNKI KLIMATYCZNE I METEOROLOGICZNE- TEMPERATURA, SUMA OPADÓW JAKOŚĆ GLEB NASŁONECZNIENIE KLIMAT DEFINIUJĄ ZDOLNOŚCI ROZWOJU OKREŚLONYCH ROŚLIN NA DANEJ GLEBIE UPRAWY ZALEŻĄ RÓWNIEŻ OD JAKOŚCI GLEB CZYLI ICH ŻYZNOŚCI NAJWIEKSZE POLA UPRAWNE W INDIACH CHINACH I NA PÓŁWYSPIE INDOCHIŃSKIM TROCHĘ MNIEJSZE W AFRYCE I AUSTRALII WARUNKI WODNE DEFINIUJĄ MOZLIWOSCI HODOWLI OKREŚLONYCH ROŚLIN I ZWIERZĄT- DOSTĘP DO WODY MOŻLIWOŚCI NAWADNIANIA PÓL WARUNKI SPOŁECZNO-EKONOMICZNE W TYM KULTUROWE WYZNACZAJĄ NA CZYM OPIERA SIĘ ROLNICTWO NP. ISLAM- BRAK WIEPRZOWINY WARUNKI DEMOKRATYCZNE DEFINIUJĄ OBSZARY I WŁAŚCICIELI GOSPODARSTWA ZASOBY SIŁY GOSPODARCZEJ W SEKTORZE ROLNICTWA DEFINIUJĄ MOZLIWOŚCI PRODUKCYJNE GOSPODARSTW STRUKTURA AGRALNA- STRUKTURA UŁOŻENIA ZIEM W PAŃSTWIE KULTURA ROLNA- ZABIEGI AGROTECHNICZNE DĄŻĄCE DO DOBREJ KONDYCJI ZIEMII: \- NOWOCZESNE METODY UPRAW I HODOWLI \- POSZUKIWANIE BARDZIEJ WYDAJNYCH ODMIAN ZBÓŻ I INNYCH PŁODÓW \- MECHANIZACJA ROLNICTWA \- ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN POWODUJE TO ZWIĘKSZENIE EFEKTYWNOŚCI I UMOŻLIWIA ROZWÓJ ROLNICTWA NA TERENACH NIEKORZYSTNYCH.- IZRAEL, ARABIA SAUDYJSKA, CZĘŚCIOWO UNIA EUROPEJSKA. ZAPOBIEGANIE ZUBOŻENIU GLEB POPRZEZ WŁAŚCIWE NAWOŻENIE: NATURALNE I SZTUCZNE OSTATNIMI CZASY WZRASTA UŻYCIE NAWOZÓW CHEMICZNYCH POZA NIEKTÓRYMI KRAJAMI UE JAPONIĄ I CZĘŚCIA USA INFORMATYZACJA ROLNICTWA POZWALA NA SZCZEGÓŁOWE ZAPLANOWANIE NAWOŻENIA ADEKTWATNEGO DO DANEGO TYPU UPRAW OBECNIE UŻYWA SIĘ 20 RAZY WIĘCEJ NAWOZÓW SZTUCZNYCH NIŻ PRZED II WOJNĄ ŚWIATOWĄ W 2021 UŻYTO ŚREDNIO 118,6 KG NAWOZÓW NA HEKTAR- AZOTOWE FOSFOROWE, POTASOWE NAJWIĘCEJ NAWOZÓW CHEMICZNYCH- KUWEJT, IRLANDIA, EGIPT ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN- PESTYCYDY, HERBICYDY, INSEKTOCYDY- W ZRÓWNOWAŻONYCH ILOŚCIACH DZIEKI MECHANIZACJI ROLNICTWA MOŻLIWE JEST SZYBSZE I DOKŁADNIEJSZE WYKONYWANIE PRAC ROLNYCH NAJSZYBCIEJ MECHANIZACJA ROZWINEŁA SIĘ W USA- WARUNKI PRZYRODNICZE, WIELKOŚĆ PÓL, ROZWÓJ PRZEMYSŁU, WYSOKIE KOSZTY SIŁY ROBOCZEJ MIARA MECHANIZACJI ROLNICTWA- ILOŚĆ HEKTARÓW NA JEDEN TRAKTOR STATYSTYCZNIE JEDEN TRAKTOR PRZYPADA NA 50 HEKTARÓW GRUNTÓW ROLNYCH NAJMNIEJ GRUNTÓW DO OBROBIENIA JEDEN TRAKTOR MA EUROPIE, JAPONII I KOREI POŁUDNIOWEJ NAJWIĘCEJ W AFRYCE I AZJI POŁUDNIOWEJ PAŃSTWO WPŁYWA NA ROLNICTWO GŁOWNIE PRZEZ POLITYKĘ: -LIBERALIZM- REGULUJE WIELKOŚĆ I RODZAJ PRODUKCJI PRZEZ SAM RYNEK \- PROTEKCJONALIZM- PODNOSZENIE KONKURENCYJNOŚCI WŁASNYCH TOWARÓW NA RYNKACH OBCYCH I ZMNIEJSZANIE JEJ NA SWOIM RYNKU -UMOWY HANDLOWE- SUBWENCJE I WYPŁATY WYRÓWNAWCZE -POLITYKĘ CENOWĄ \- SKUP INTERWENCYJNY I KONTYNGENTY \- CŁA ZAPOROWE I OGRANICZENIA SANITARNE KRAJE NAJWYŻEJ ROZWINIĘTE LANSUJĄ POWRÓT ROLNICTWA DO NATURY ZE WZGLĘDU NA HYPE NA ZDROWĄ ŻYWNOŚĆ I ROLNICTWO EKOLOGICZNE WARUNKI MIĘDZYNARODWE WPŁYWAJĄCE NA ROLNICTWO- SYTUACJA POLITYCZNA -- KURSY WALUT- CENY PRODUKTÓW ROLNYCH- PRZYNALEŻNOŚĆ DO ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH- POLITYKA CENOWA PAŃSTWA WYSOKO ROZWINIĘTE- ROLNICTWO WYSOKO TOWAROWE-NADWYŻKA IDZIE NA EKSPORT- WYSOKI STOPIEŃ MECHANIZACJI I CHEMIZACJI UPRAWY MONOKULTUROWE- TEN SAM GATUNEK I RODZAJ UPRAW CAŁY CZAS- DUŻE ZBIORY ALE NIEOPŁACALNE EKONOMICZNIE URBANIZACJA- ZWIEKSZANIE SIĘ LICZBY MIEJSKIEJ WZGLĘDEM OGÓŁU SPOŁECZENSTWA- WYNIKAJĄCY Z PRZEMIAN EKONOMICZNYCH SPOŁECZNYCH KULTUROWYCH I PRZESTRZENNYCH CO SKUTKUJE ROZWOJEM MIAST AGLOMERACJI I UKŁADÓW METROPOLITARNYCH URBANIZACJA OBSZARÓW WIEJSKICH POWODUJE ZANIKANIE MIAST-WSI STATYSTYCZNYM UKAZANIEM TEGO PROCESU JEST WSKAŹNIK URBANIZACJI NA 2023- 57,5 % W POLSCE WSKAŹNIK URBANIZACJI WRAZSTA REGULARNIE WSKAŹNIK DO 2050 NA ŚWIECIE OSIĄGNIE 68,4 % NAJWYŻSZE WSKAŹNIKI URBANIZACJI PONAD ŚREDNIĄ MAJĄ AMERYKA ÓŁNOCNA I ŁACIŃSKA Z KARAIBAMI EUROPA AUSTRALIA I OCEANIA NAJNIŻSZY MAJĄ AZJA I AFRYKA WKAŹNIK URBANIZACJI 100 PROCENT MAJĄ MONAKO, SINGAPUR CZY WATYKAN WSKAŹNIK POWYŻEJ 90 PROCENT- JAPONIA, KUWEJT, KATAR, ISLANDIA, NAURU, BERMUDY, BELGIA, HOLANDIA WYSOKI WSKAŹNIK URBANIZACJI POWYŻEJ 75 DO 90 PROCENT:- FRANCJA, NIEMCY , HISZPANIA, NORWEGIA SZWECJA DANIA, USA, CHILE I BRAZYLIA ŚREDNI WSKAŹNIK 0D 50 DO 75- POLSKA, CZARNOGÓRA, MONGOLIA, RPA, MAROKO NISKA URBANIZACJA DO 50 PROCENT-AFRYKA,AZJA POŁUDNIOWA, AUSTRALIA I OCEANIA PŁASZCZYZNY URBANIZACJI- DEMOGRAFICZNA:WZROST MIGRACJI LUDZI ZE WSI DO MIAST EKONOMICZNA: ZATRUDNIENI W DZIAŁALNOŚCI POZAROLNICZEJ PRZESTRZENNEJ:EKSPANSJA POWIERZCHNIOWA MIAST SPOŁECZNEJ: UPOWSZECHNIENIE SIĘ KULTURY ŻYCIA MIASTOWEGO FAZY URBANIZACJI: URBANIZACJA WSTĘPNA, SUBURBANIZACJA,DEZURBANIZACJA,REURBANIZACJA URBANIZACJA WSTĘPNA-POWOLNA KONCENTRACJA LUDZI W MIASTACH- WSKAŻNIK URBANIZACJI NIE PZEKRACZA 30 PROCENT-URBANIZACJA DEMOGRAFICZNA I EKONOMICZNA- NEPAL LAOS UGANDA SUBURBANIZACJA-SZYBKI WZROST PERYFERII MIASTA-ROZRASTANIE SIĘ SLAMSÓW I FAWELI-ZAMOŻNA LUDNOŚĆ PRZENOSI SIĘ NA OBSZARY PODMIEJSKIE Z CENTRUM-DEMOGRAFIA EKONOMICZNA I DEMOGRAFICZNA JAK I ASPEKT PRZESTRZENNY- INDIE I NIGERIA SLUMSY- DZIELNICE BIEDY-DOMY ZBUDOWANE Z TEGO CO UDAŁO SIĘ POZYSKAĆ- TEKTURA DYKTA I DESKI-CZĘSTO POZBAWIONE ELEKTRYCZNOŚCI I KANALIZACJI -REALNĄ WŁADZĘ MAJĄ TAM ZORGANIZOWANE GRUPY PRZESTĘPCZE DZIELNICE SLUMSOWE-OGROMNE SKUPUISKA LUDZI MIESZKAJĄCYCH W WIEŻOWCACH NATOMIAST Z NOWOCZESNĄ I FUNKCJONALNĄ ZABUDOWĄ DEZURBANIZACJA-ODPŁYW LUDNOŚCI Z OBSZARÓW CENTRALNYCH JAK I PERYFERYJNYCH NA DALSZE TERENY- SPOWODOWANE WZROSTEM ZAMOŻNOŚCI LUDZI JAK I PRZENOSZENIE SIĘ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZYCH ZA MIASTO- URBANIZACJA EKONOICZNA I PRZESTRZENNA- WIĘKSZOŚĆ DUŻYCH MIAST EUROPEJSKICH REURBANIZACJA- PRZEMIESZCZANIE SIĘ LUDNOŚCI Z OBSZARÓW ZURBANIZOWANYCH DO MAŁYCH MIEJSCOWOŚCI NA TERENACH ROLNICZYCH- KRYZYS ŚRÓDMIEŚCIA-ROZWÓJ URBANIZACJI PRZESTRZENNEJ- CYWILIZACJA MIEJSKA BEZ MIAST- MODERNIZACJA I PRZEBUDOWA MIAST- WSCHÓD I STREFA PRZYJEZIORNA USA I EUROPA ZACHODNIA POZYTYWY URBANIZACJI: LICZNE I RÓŻNE MIEJSCA PRACY-WYŻSZE ZAROBKI- WYKWALIFIKWANA KADRA-WYSOKA INFRASTRUKTURA TECHNICZNA-WIEKSZY RYNEK ZBYTU, ROZWÓJ TRANSPORTU PUBLICZNEGO, WYŻSZA ŚWIADOMOŚĆ EKOLOGICZNA, WIEKSZY RYNEK ROZRYWKOWO- BIZNESOWA NEGATYWY URBANIZACJI-OGROMNA KONKURENCJA NA RYNKU PRACY-WYSOKIE KOSZTY UTRZYMANIA, WZROST ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA,WZROST PRZESTĘPCZOŚCI, ITD. METROPOLIA- 1 MLN MIESZKAŃCÓW MINIMUM,DUŻY POTENCJAŁ GOSPODARCZY,WALORY TURYSTYCZNE,POSIADANIE STREFY PODMIEJSKIEJ Megamiasto to bardzo duże miasto, zazwyczaj liczące ponad 10 milionów mieszkańców . Departament Gospodarczy i Społeczny Narodów Zjednoczonych (UN DESA) w swoim raporcie „World Urbanization Prospects" z 2018 r. definiuje megamiasta jako aglomeracje miejskie liczące ponad 10 milionów mieszkańców -- 33 OBECNIE- DEHLI, KAIR, SAN PAOLO, BUENOS AIRES, LOS ANGELES, TOKYO, NOWY JORK Megalopolis (z gr. megalo- = \'wielko-\', polis -- \'miasto\') -- wielkoprzestrzenny policentryczny układ osadniczy, silnie zurbanizowany, powiązany funkcjonalnie i komunikacyjnie, tworzony przez układ kilku aglomeracji miejskich, o łącznej populacji powyżej 20 milionów mieszkańców.- MEGALOPOLIS- SANSAN- LOS ANGELES I SAN FRANCISCO, BOSWASH W USA- BOSTON HARTWORD, NOWY JORK, BALTIMORE, WASZYNGTON- WSCHODNIE WYBRZEŻE- 45 MILIONÓW- ANGIELSKIE- LONDYN ,BIRMINGHAM, MANCHESTER, LIVERPOOL- USŁUGI- DZIEDZINA GOSPODARKI SŁUŻĄCA ZASPOKOJANIU POTRZEB LUDNOŚCI- DOBRA JAKO ŚWIADCZENIA DLA INNYCH OSÓB ZE WZGLĘDU NA ODBIORCÓW: USŁUGI PRODUKCYJNE- PRODUCENCJI I BIZNES- PROJEKTOWANIE, NAUKOWO- BADAWCZA, FINANSOWE, REKLAMA, MAGAZYNOWE, PRAWNE I ZWIAZANE Z BADANIEM RYNKU KONSUMPCYJNE- DLA KONSUMENTÓW- MATERIALNE I NIEMATERIALNE MATERIALNE- TRANSPORT, ŁACZNOŚĆ, HANDEL, GASTRONOMIA NIEMATERIALNE- NAUKA, OŚWIATA, SŁUŻBA ZDROWIA, OPIEKA SPOŁECZNA KULTURA, REKREACJA OGÓLNOSPOŁECZNE- GOSPODARKA NARODOWA I SPOŁECZEŃSTWO- ADMINISTRACJA, WYMIAR SPRAWIEDLIOŚCI, UBEZPIECZENIA, OBRONA NARODOWA, ORGANIZACJE SPOŁECZNE WYNIK PRACY: RENOWACYJNE- NAPRAWA ODNOWIENIE INFORMACYJNE- GUS, PUNKTY INFORMACJI TURYSTYCZNEJ DYSTRYBUCYJNE- WYDAWANIE DÓBR KONSUMENTOM- HANDEL I TRANSPORT REKREACYJNO WYPOCZYNKOWE- OBSŁUGA TURYSTÓW ORGANIZACYJNE, ZDROWOTNE, OŚWIATOWO KULTURALNE DOSTEPNOŚC, SPECYFIKĘ I CHARAKTER ODBIORCY: PODSTAWOWE- PRZEWOZY, FRYZJER, ZDROWIE, ÓSWIATA I KULTURA WYSPECJALIZOWANE-NA RZECZ FIRM- INSTYTUTY BADAWCZO ROZWOJOWE, USŁUGI DLA FIRM BANKOWE, UBEZPIECZENIOWE I FIRMY REKLAMOWE IM WYŻSZY ROZWÓJ GOSPODARCZO SPOŁECZNY TYM WIĘCEJ LUDZI W USŁUGACH A CO ZA TYM IDZIE WZROST ZNACZENIA USŁUG W TWORZENIU PKB W KRAJACH SŁABO ROZWINIĘTYCH ZNACZENIE USŁUG JEST MAŁE I ISTNIEJĄ TAM GŁÓWNIE USŁUGI PODSTAWOWE W KRAJACH WYŻEJ ROZWINIĘTYCH W USŁUGACH PRACUJE OD 60 DO 80 PROCENT ZATRUDNIONYCH- ROZWIJAJĄ SIĘ USŁUGI WYSPECJALIZOWANE- AUTOMATYZACJA PRODUKCJI I WYSOKA MECHANIZACJA ROLNICTWA W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ W USŁUGACH PRACUJE OD 40 DO 70 PROCENT OBECNIE UDZIAŁ USŁUG WZRASTA W STRUKTURZE ZATRUDNIENIA I PKB PRAKTYCZNIE WE WSZYSTKICH KRAJACH ŚWIATA KOMUNIKACJA DZIAŁ GOSPODARKI DZIELĄCY SIĘ NA TRANSPORT I ŁĄCZNOŚĆ- OBECNY WZROST ZNACZENIA KOMUNIKACJI WYNINIKA Z ROZWOJU TEMPA ŻYCIA I TWORZENIA SIĘ GLOBALNEJ WIOSKI ORAZ POTRZEBY SZYBKIEGO PRZEPŁYWU INFORMACJI Przemysł ciężki -- dział gospodarki związany, między innymi, z produkcją maszyn i półproduktów. W przeważającej większości produkuje on na potrzeby innych branż przemysłowych, a nie konsumentów. Tradycyjnie przeciwstawiany jest przemysłowi lekkiemu. Bywa powodem zanieczyszczenia środowiska. **Przemysł lekki** -- dział [[gospodarki]](https://pl.wikipedia.org/wiki/Gospodarka) związany z produkcją artykułów masowego użytku, obejmujący m.in. produkcję [[tkanin]](https://pl.wikipedia.org/wiki/Tkanina), [[dzianin]](https://pl.wikipedia.org/wiki/Dzianina), [[odzieży]](https://pl.wikipedia.org/wiki/Odzie%C5%BC), [[obuwia]](https://pl.wikipedia.org/wiki/Obuwie) oraz [[galanterii]](https://pl.wikipedia.org/wiki/Galanteria) skórzanej i tekstylnej (tzn. [[przemysł włókienniczy]](https://pl.wikipedia.org/wiki/Przemys%C5%82_w%C5%82%C3%B3kienniczy), [[odzieżowy]](https://pl.wikipedia.org/wiki/Przemys%C5%82_odzie%C5%BCowy), [[skórzany]](https://pl.wikipedia.org/wiki/Przemys%C5%82_sk%C3%B3rzany)), a także[^[\[1\]]^](https://pl.wikipedia.org/wiki/Przemys%C5%82_lekki#cite_note-1) [[przemysł spożywczy]](https://pl.wikipedia.org/wiki/Przemys%C5%82_spo%C5%BCywczy), szklany i ceramiczny[^[\[2\]]^](https://pl.wikipedia.org/wiki/Przemys%C5%82_lekki#cite_note-2). Tradycyjnie przeciwstawiany [[przemysłowi ciężkiemu]](https://pl.wikipedia.org/wiki/Przemys%C5%82_ci%C4%99%C5%BCki).