فصل 3 روشهای افزایش رفتار مطلوب PDF

‫فصل سوم‬ ‫تغيير رفتار‬ ‫مبانی و روشهای اصالح و تغییر رفتار‬ ‫شیوه های آموزش مهارتهای رفتاری‬  ‫شیوه های آموزش مهارتهای رفتاری‬ ‫‪ ‬چهار مفهوم الگودهی‪ ،‬آموزش‪ ،‬تمرین‪ ،‬و پسخوراند‪ ،‬همگی از اصول اساسی در آموزش و پرورش‬...

‫فصل سوم‬ ‫تغيير رفتار‬ ‫مبانی و روشهای اصالح و تغییر رفتار‬ ‫شیوه های آموزش مهارتهای رفتاری‬  ‫شیوه های آموزش مهارتهای رفتاری‬ ‫‪ ‬چهار مفهوم الگودهی‪ ،‬آموزش‪ ،‬تمرین‪ ،‬و پسخوراند‪ ،‬همگی از اصول اساسی در آموزش و پرورش‬ ‫مهارت‌های رفتاری هستند‪:‬‬ ‫‪ ‬الگودهی (‪)Modeling‬؛ الگودهی به معنای نشان دادن رفتار مطلوب توسط مربی یا فردی دیگر است‪.‬در‬ ‫این روش‪ ،‬یادگیرنده از طریق مشاهده رفتارهای الگو و تقلید آن‌ها‪ ،‬مهارت‌های جدید را می‌آموزد‬ ‫‪ ‬آموزش (‪ )Instruction‬؛ در این مرحله‪ ،‬مربی یا معلم با استفاده از توضیحات و اطالعات شفاهی یا‬ ‫کتبی‪ ،‬به یادگیرنده نشان می‌دهد که چگونه یک مهارت را به درستی انجام دهد‪.‬‬ ‫‪ ‬تمرین (‪)Practice‬؛ بعد از یادگیری اولیه از طریق آموزش و الگودهی‪ ،‬یادگیرنده باید به طور مداوم‬ ‫تمرین کند‪.‬تمرین به فرد این امکان را می‌دهد تا مهارت جدید را تقویت کرده و آن را به طور خودکار‬ ‫انجام دهد‪.‬‬ ‫‪ ‬پسخوراند (‪)Feedback‬؛ بازخورد‪ ،‬اطالعاتی است که فرد در مورد عملکرد خود دریافت می‌کند و به وی‬ ‫کمک می شود تا نقاط ضعف و قوت خود را بشناسد و به بهبود عملکرد خود بپردازد‪.‬‬  ‫مثال برای شیوه های آموزش مهارتهای رفتاری‬ ‫‪ ‬پیشگیری از آدم ربایی به کودکان پیش دبستانی (پاسخ دادن به بزرگساالنی که سعی می‬ ‫کنند کودکان را فریب دهند)‬ ‫‪ ‬نمایش‪ :‬بزرگسالی به سمت کودك در حال بازی می رود‪ ،‬به او می گوید‪ :‬سالم با من بیا تا‬ ‫اسباب بازی که در اتومبیلم دارم را به تو بدهم‪.‬‬ ‫‪ ‬مهارتی که کودك می اموزد این است که‪ :‬نه‪ ،‬باید از معلم خود سؤال کنم‪.‬بعد از این پاسخ‬ ‫مربی کودك را تحسین می کند و انها این رفتار را تمرین می کنند‪.‬‬ ‫‪ ‬قبل از آموزش رول پلی توسط ‪ 2‬مربی انجام می شود‬ ‫‪ ‬اول تماشای الگو بعد آموزش وتمرین و در آخر پسخوراند که کودك دریافت می کند‬ ‫‪ ‬معموال از ‪ 4‬روش همزمان استفاده می شود‬  ‫‪.1‬الگودهی (‪ )Modeling‬در رفتارگرایی‬ ‫‪ ‬الگودهی در رفتارگرایی به فرآیند مشاهده و تقلید رفتار دیگران اشاره دارد‪.‬این روش که معموالً‬ ‫در چارچوب یادگیری مشاهده‌ای (‪ )Observational Learning‬مطرح می‌شود‪ ،‬به یادگیرنده‬ ‫اجازه می‌دهد تا با مشاهده مدل‌های رفتاری دیگران‪ ،‬رفتارها را یاد بگیرد و آن‌ها را تکرار کند‪.‬‬ ‫‪ ‬ویژگی‌های کلیدی‪:‬‬ ‫‪ ‬مشاهده رفتار مدل‌ها‪ :‬فرد رفتار یک مدل (مثل والدین‪ ،‬معلم‪ ،‬یا فرد دیگری) را مشاهده می‌کند‪.‬‬ ‫‪ ‬یادگیری از طریق تقلید‪ :‬پس از مشاهده‪ ،‬یادگیرنده رفتار مدل را تقلید می‌کند‪.‬‬ ‫‪ ‬مکانیزم‌های اجتماعی‪ :‬الگودهی اغلب در محیط‌های اجتماعی اتفاق می‌افتد و رفتارهای اجتماعی و‬ ‫فرهنگی از طریق آن منتقل می‌شوند‪.‬‬ ‫‪ ‬مثال‪ :‬یک کودك ممکن است با مشاهده والدین خود که مودبانه صحبت می‌کنند‪ ،‬یاد بگیرد که در‬ ‫مکالمات خود از کلمات مودبانه استفاده کند‪.‬یا فردی ممکن است از طریق مشاهده نحوه حل یک‬ ‫مسئله توسط دیگران‪ ،‬همان روش را تقلید کند‪.‬‬  ‫الگودهی (‪ )Modeling‬در رفتارگرایی‬ ‫‪ ‬کاربرد‪ :‬الگودهی بیشتر در یادگیری مهارت‌های اجتماعی‪ ،‬رفتاری و حتی مهارت‌های پیچیده‌ای‬ ‫که نیاز به مشاهده و تقلید دارند‪ ،‬موثر است‪.‬این روش به خصوص در یادگیری مشاهده‌ای و‬ ‫اجتماعی که توسط آلبرت بندورا در نظریه یادگیری اجتماعی توضیح داده شده‪ ،‬مورد توجه قرار‬ ‫گرفته است‪.‬‬ ‫‪ ‬تفاوت‌های کلیدی بین شکل‌دهی و الگودهی در رفتارگرایی‬ ‫‪ ‬نحوه یادگیری‪ :‬شکل‌دهی بر یادگیری تدریجی از طریق تقویت‌های گام به گام تمرکز دارد‪.‬‬ ‫یادگیرنده به طور مستقیم از طریق پاداش‌ها و تقویت‌ها به سمت رفتار مورد نظر هدایت می‌شود‪.‬‬ ‫‪ ‬الگودهی بر یادگیری از طریق مشاهده و تقلید رفتار دیگران تمرکز دارد‪.‬در این روش‪،‬‬ ‫یادگیرنده از طریق دیدن یک مدل رفتاری و سپس تقلید آن رفتار را می‌آموزد‪.‬‬ ‫‪ ‬نوع رفتارها‪ :‬شکل‌دهی بیشتر برای آموزش رفتارهای جدید و پیچیده که به تدریج باید ساخته‬ ‫شوند‪ ،‬استفاده می‌شود‪.‬‬  ‫الگودهی (‪ )Modeling‬در رفتارگرایی‬ ‫‪ ‬الگودهی برای یادگیری رفتارهایی که از طریق مشاهده و تقلید مدل‌های دیگر ممکن است‪،‬‬ ‫کاربرد دارد‪ ،‬مانند یادگیری مهارت‌های اجتماعی یا مهارت‌های عملی‪.‬‬ ‫‪ ‬نقش تقویت‪ :‬در شکل‌دهی‪ ،‬تقویت مستقیم رفتارهای نزدیک به هدف از اهمیت باالیی برخوردار است‪.‬‬ ‫هر بار که رفتار به هدف نزدیک می‌شود‪ ،‬تقویت مثبت صورت می‌گیرد‪.‬اما در الگودهی‪ ،‬تقویت‬ ‫مستقیم ضروری نیست‪.‬یادگیرنده با مشاهده نتایج رفتار مدل (مثل پاداشی که مدل دریافت می‌کند)‬ ‫یاد می‌گیرد که آیا آن رفتار ارزش تقلید دارد یا خیر‪.‬‬ ‫‪ ‬فرایند یادگیری‪ :‬شکل‌دهی به صورت گام به گام و با تکرار و تقویت انجام می‌شود‪.‬الگودهی با مشاهده‬ ‫مدل و سپس تقلید رفتار آن در یک یا چند مرحله صورت می‌گیرد‪.‬‬ ‫‪ ‬نتیجه‌گیری‪ :‬در رفتارگرایی‪ ،‬شکل‌دهی و الگودهی دو رویکرد متفاوت برای یادگیری هستند‪.‬‬ ‫شکل‌دهی به فرآیند آموزش تدریجی رفتارهای پیچیده از طریق تقویت‌های مکرر اشاره دارد‪ ،‬در حالی‬ ‫که الگودهی به یادگیری از طریق مشاهده و تقلید رفتار دیگران می‌پردازد‪.‬‬  ‫الگودهی‬ ‫‪ ‬بنا براین؛ با الگودهی رفتار صحیح به فرد نشان داده می شود‪ ،‬یادگیرنده رفتار الگو را‬ ‫مشاهده و سپس الگو را تقلید می کند‪.‬‬ ‫‪ ‬انواع الگودهی‪:‬‬ ‫زنده که مستقیم رفتار شخص دیگر مشاهده میکند‬ ‫‪.1‬‬ ‫نمادی رفتار صحیح از طریق نوار ویدیوئی یا کارتون یا فیلم نمایش داده می شود‬ ‫‪.2‬‬ ‫مثال کودکان فیلم مهارت های پیشگیری از آدم ربایی که توسط چند کودك اجرا می شد‬ ‫تماشا کردند‪.‬کودکانی که رفتار تمرین کردند و تحسین شدند و آموزش دیدند مهارت های‬ ‫پیشگیری از آدم ربایی را بهتر ازکودکانی که فقط فیلم به تنهایی دیدند یادگرفتند‬  ‫عوامل موثر بر الگودهی‬ ‫‪.1‬وقتی‌الگو‌رفتار‌صحیح‌انجام‌می‌دهد‪‌،‬رفتار‌صحیح‌منجر‌به‌نتیجه‌موفقیت‌آمیز‌در‌‬ ‫مورد‌الگو‌شود‬ ‫‪.2‬فرد‌الگودهنده‌مشابه‌یا‌مقام‌باالتر‌از‌فرد‌مشاهده‌کننده‌داشته‌باشد(در‌تبلیغات‌از‌‬ ‫ستارگان‌و‌افراد‌مشهور‌جهت‌الگوگیری‌استفاده‌می‌شود)‬ ‫‪.3‬پیچیدگی‌رفتار‌الگو‌با‌سطح‌تحول‌ذهنی‌یا‌سطح‌توانایی‌یادگیرنده‌متناسب‌باشد‬ ‫‪.4‬یادگیرنده‌باید‌به‌الگو‌توجه‌کند‌تارفتار‌الگو‌‌را‌یاد‌بگیرد‬ ‫‪.5‬رفتار‌الگو‌داده‌شده‌در‌بافت‌مناسبی‌رخ‌دهد(موقعیت‌واقعی‌یا‌شبیه‌آن)‬ ‫‪ -6‬رفتار‌الگو‌داده‌شده‌باید‌تکرار‌شود‌تافرد‌رفتار‌صحیح‌را‌یاد‌بگیرد‌و‌بتواند‌تقلید‌‬ ‫کند‬ ‫‪ -7‬رفتار‌باید‌برای‌افزایش‌تعمیم‌در‌روش‌ها‌و‌موقعیت‌های‌مختلف‌الگو‌داده‌شود‬ ‫‪ -8‬یادگیرنده‌باید‌فرصت‌‌داشته‌باشد‌پس‌ازمشاهده‌الگو‌رفتار‌را‌تمرین‌کندو پس‌از‌‬ ‫اجرای‌صحیح‌تقویت‌شود‬  ‫الگو و یا سرمشق اجتماعی‬ ‫والدین بهترین الگو و سر مشق برای کودکانشان هستند‪ ،‬چراکه کودکان در بسیاری از موارد از‬ ‫والدین خود تقلید میکنند‪.‬چنانچه کودکی شاهد دروغ گفتن پدر خود باشد چه بسا در موارد‬ ‫مشابه دست به دروغ گفتن بزند‪.‬بنابر این همان مقدار که مشاهده رفتار مطلوب در رفتار کودك‬ ‫موثر خواهد بود‪ ،‬مشاهده رفتار نا مطلوب نیز در رفتار او اثر خواهد داشت‪.‬یکی از بهترین روش‬ ‫ها برای ایجاد رفتار مناسب( آموزش رفتار مناسب) همراه شدن والدین با کودك است که در‬ ‫این صورت می توان برای تحکیم این رفتار آموخته شده از تقویت کننده ها نیز استفاده کرد‪.‬‬  ‫الگو و یا سرمشق اجتماعی‬ ‫‪ ‬مورد دیگری که باید در نظر داشته باشیم این است که برای الگو قرار دادن‪ ،‬داستان ها و‬ ‫افسانه ها نیز تاثیر به سزایی در رفتار کودك خواهند داشت‪.‬با شنیدن داستان ها‪ ،‬کودکان‬ ‫با شخصیت اصلی داستان همانند سازی کرده و رفتار های او را می آموزند‪.‬‬ ‫عالوه بر داستان ها‪ ،‬و مشاهده مستقیم‪ ،‬بازیهای کامپیوتری که کودکان انجام می دهد نیز‬ ‫بر عملکرد و رفتار آنها بسیار موثر است‪.‬لذا انتخاب داستان ها‪ ،‬کارتون ها‪ ،‬فیلم ها و بازی‬ ‫ها کامپیوتری مناسب برای کودك از اهمیت به سزایی برخوردار است‪.‬‬  ‫الگو و یا سرمشق اجتماعی‬ ‫نشان دادن عالمتی برای رفتار مطلوب‪ :‬نشان دادن عالمت برای رفتار مطلوب یکی از روش‬ ‫هایی است که کارایی بسیار باالیی دارد‪.‬به وسیله این روش جهت یاد آوری به کودك قبل از‬ ‫این که رفتاری را انجام دهد‪ ،‬عالمتی را نشان می دهیم‪.‬بدین ترتیب دیگر از گفتار برای تاکید‬ ‫به کودك جهت انجام رفتار مورد نظر استفاده نمی کنیم‪.‬مزیت این روش بر گفتار این است که‬ ‫اگر از گفتار استفاده کنیم حالتی مانند غر زدن پیش خواهد آمد و در مواردی کودك آزرده‬ ‫خواهد شد‪ ،‬در صورتی که استفاده از عالئم از آنجایی که حالتی مانند بازی دارد کودك را‬ ‫مشتاق به انجام رفتار مورد نظر می نماید‪.‬‬  ‫نشان دادن عالمتی برای رفتار مطلوب‬ ‫‪ ‬این مفهوم‪ ،‬به فرآیند دادن نشانه‌ها یا عالئم به فرد پس از نشان دادن یک رفتار مطلوب اشاره‬ ‫دارد‪.‬این نشانه‌ها می‌توانند به عنوان پاداش یا تقویت‌کننده رفتار عمل کنند و به فرد نشان دهند‬ ‫که چه زمانی رفتار صحیحی انجام داده است‪.‬در نتیجه‪ ،‬احتمال تکرار آن رفتار بیشتر می‌شود‪.‬‬ ‫روش‌های نشان دادن عالمت‪:‬‬ ‫‪ ‬عالمت‌های لفظی‪ :‬استفاده از جمالت تشویقی مثل "آفرین!"‪" ،‬خوب انجام دادی!"‪.‬‬ ‫‪ ‬عالمت‌های غیرلفظی‪ :‬مانند لبخند زدن‪ ،‬تکان دادن سر به عالمت تأیید‪ ،‬یا نشان دادن ژست‌های‬ ‫مثبت‪.‬‬ ‫‪ ‬پاداش‌های ملموس‪ :‬ارائه پاداش‌های فیزیکی مثل جایزه یا هدیه بعد از رفتار مطلوب‪.‬این روش‌ها‬ ‫در آموزش و تربیت کودکان یا حتی در محیط‌های کاری برای بهبود رفتار و عملکرد افراد استفاده‬ ‫می‌شود‪.‬‬  ‫الگو و یا سرمشق اجتماعی‬ ‫افزایش رفتار مطلوب با استفاده از اصل اکتساب؛ همچنانکه گفته شد‪ ،‬کودکان‪ ،‬بسیاری از رفتارهای‬ ‫بد و خوب‪ ،‬بهنجار و نابهنجار‪ ،‬سازگار و ناسازگار را از راه مشاهده اعمال دیگران کسب می کنند‪.‬به‬ ‫عبارت دیگر‪ ،‬رفتار های کودك شبیه به رفتار والدین و کسانی است که امر تعلیم و تربیت آن ها را به‬ ‫عهده دارند‪.‬از طرفی برای افزایش (یا تعمیم) رفتارهای مطلوب نیز مانند ایجاد رفتار مطلوب می توان‬ ‫از این الگوها استفاده کرد‪.‬طرز راه رفتن‪ ،‬لباس پوشیدن‪ ،‬صحبت کردن‪ ،‬اعتقادات‪ ،‬باورها‪،‬ترس ها‪،‬و‪...‬‬ ‫را کودکان از بزرگ ترها به ویژه از والدین خود می آموزند‪.‬پس از والدین‪ ،‬معلمان سال های نخست‬ ‫تحصیل‪ ،‬نقش مهمی در شکل گیری رفتار کودکان دارند‪.‬از این رو‪ ،‬رفتار والدین و معلمان‪ ،‬به عنوان‬ ‫الگو های قابل مشاهده برای کودك مهم ترین نقش را در اکتساب رفتارهای جدید دارد‪.‬در واقع ‪،‬‬ ‫کودکان آینه تمام نمای رفتار اطرافیان خود هستند‪.‬‬  ‫افزایش رفتارمطلوب با استفاده از اصل اکتساب‬ ‫با توجه به اصل اکتساب‪ ،‬اگر والدین بخواهند رفتار مطلوبی مانند‪ :‬سالم کردن یا مسواك زدن‬ ‫و ‪...‬را درفرزند خود ایجاد کنند یا افزایش دهند‪ ،‬باید در صحنه های مختلف که کودك رفتار‬ ‫آن ها را مشاهده میکند‪ ،‬این عمل را به صورت طبیعی انجام دهند‪.‬مثال اگر کودك‪ ،‬هنگام‬ ‫برخورد پدر مادر با یکدیگر و نیز در برخورد با دوستان در کوچه و خیابان و در مهمانی ها‬ ‫چندین بار سالم کردن را مشاهده کند‪ ،‬طبیعی است که بر اساس همین الگو های مشاهده‬ ‫ای‪(،‬سالم کردن) را یاد خواهد گرفت‪.‬برای تعمیم این رفتار به موقعیت های زمانی و مکانی و با‬ ‫افراد دیگر‪ ،‬می توان از تشویق های مناسب و به جا استفاده کرد تا این عمل مطلوب‪ ،‬ملکه‬ ‫کودك شده به گونه ای که با قطع تشویق ها نیز آن عمل را انجام دهد و خود عمل پسندیده‪،‬‬ ‫مشوق او باشد‪.‬‬  ‫افزایش رفتار مطلوب با استفاده از اصل بازداری زدایی‬ ‫‪ ‬بازداری زدایی هنگامی اتفاق می افتد که فرد‪ ،‬الگویی را مشاهده کند که بدون هیچ پیامد نا‬ ‫مطلوبی‪ ،‬رفتاری را که مشاهده کننده از انجام آن ترس دارد‪ ،‬انجام دهد‪.‬‬ ‫به عبارت دیگر‪ ،‬کودك باید رفتاری را که از انجام آن ترس دارد‪ ،‬ببیند دیگران انجام می‬ ‫دهند و هیچ حادثه ناگواری نیز برایشان اتفاق نمی افتد‪.‬مثال کودکی را در نظر بگیرید که از‬ ‫رفتن به یک محیط خلوت یا از نزدیک شدن به گربه خانگی وحشت دارد‪ ،‬برای از بین بردن‬ ‫ترس و ایجاد جرات ورزی و شهامت در او می توان از اصل بازداری زدایی استفاده کرد‬  ‫افزایش رفتار مطلوب با استفاده از اصل بازداری زدایی‬ ‫‪ ‬بدین گونه که از کودك الگو (کودك دیگری که از گربه خانگی نمی ترسد یا از رفتن به یک‬ ‫اتاق خلوت هیچ وحشتی ندارد) می خواهیم در مقابل کودکی که از گربه می ترسد‪ ،‬به گربه‬ ‫خانگی نزدیک شود یا به اتاق خلوت برود‪.‬با چند بار انجام دادن این رفتار‪ ،‬کودك ترسو به‬ ‫تدریج بازداری زدایی می شود‪ ،‬یعنی ترس او از بین می رود و رفتار مورد نظر را یاد میگیرد‪.‬‬ ‫در مرحله بعد‪ ،‬از خود او می خواهیم تا این عمل را انجام دهد‪ ،‬البته در انجام این عمل با او‬ ‫مشارکت میکنیم تا این که انجام آن رفتار برای او عادی شود و به تنهایی نیز قادر به انجام آن‬ ‫گردد‪.‬قابل ذکر است که عمل باز داری زدایی را خود والدین و مربیان کودك نیز می توانند‬ ‫انجام دهند‪ ،‬لکن به کار گیری یک کودك هم سن و سال کودك مشاهده کننده اثر بهتری‬ ‫دارد‪.‬‬  ‫افزایش رفتار مطلوب با استفاده از اصل آسان سازی‬ ‫‪ ‬یکی دیگر از فواید الگو برداری‪ ،‬آسان سازی رفتار است‪ ،‬یعنی کسی که قبال رفتاری را‬ ‫آموخته ولی بنا به دالیلی از انجام آن امتناع می ورزد‪ ،‬اگر شاهد انجام آن از سوی دیگران‬ ‫باشد‪ ،‬به انجام آن رفتار ترغیب خواهد شد‪.‬مثال اگر ما کسی را که شنا بلد است ولی جرات‬ ‫انجام آن را ندارد‪ ،‬در کنار استخر شنا ببریم‪ ،‬انجام این عمل (شنا کردن) برای او آسان می‬ ‫شود‪ ،‬زیرا مشاهده استخر و شنا کردن دیگران و لذت بردن از این ورزش سالم و مفید‪ ،‬او را‬ ‫به این رفتار مطلوب ترغیب خواهد نمود ‪.‬‬  ‫افزایش رفتار مطلوب با استفاده از اصل آسان سازی‬ ‫و یا به عنوان مثال‪ ،‬برای ایجاد رفتاری مطلوب در کودکی که از سوال کردن سر کالس یا‬ ‫صحبت کردن در بین جمع خجالت میکشد و به کم رویی که یکی از مشکالت روان شناختی‬ ‫است‪ ،‬مبتال شده و در نتیجه‪ ،‬نمی تواند از توانایی های خود به خوبی استفاده کند‪ ،‬می توان از‬ ‫اصل آسان سازی کمک گرفت‪.‬یعنی کودك را باید در موقعیت هایی قرار دهیم که شاهد‬ ‫صحبت کردن کودکان دیگر در حضور جمع باشد‪.‬یا فیلم هایی که این صحنه ها را به خوبی‬ ‫نمایش می دهد‪ ،‬به او نشان دهیم‪.‬وقتی این عمل چندین بار تکرار شود‪ ،‬کودك نیز به تدریج‬ ‫جرات صحبت کردن میان جمع و یا سوال کردن سر کالس را پیدا خواهد کرد‪.‬‬ ‫گفتنی است که در استفاده کردن از سه اصل مذکور برای ایجاد رفتار مطلوب در کودکان‪ ،‬از‬ ‫عنصر تشویق نیز نباید غفلت کنیم‪.‬‬  ‫‪.2‬آموزش‬ ‫‪ ‬با‌آموزش‌رفتار‌مناسب‌به‌یادگیرنده‌توضیح‌داده‌میشود‬ ‫‪ ‬آموزش‌باید‌اختصاصی‌باشد‬ ‫‪ ‬دقیقا‌رفتارهایی‌که‌انتظار‌اجرای‌آن‌می‌رود‌توضیح‌داده‌شود‬ ‫‪ ‬در‌زنجیره‌ای‌از‌رفتارها‌آموزش‌ها‌باید‌در‌توالی‌مناسب‌هر‌مولفه‌را‌در‌زنجیره‌مشخص‌کنند‬ ‫‪ ‬در‌آموزش‌رفتارهای‌زنجیره‌ای‪‌،‬مشخص‌کردن‌توالی‌مراحل‌و‌آموزش‌هر‌مرحله‌به‌صورت‌جداگانه‌می‌تواند‌‬ ‫کمک‌کند‌تا‌فرد‌با‌موفقیت‌رفتار‌نهایی‌را‌یاد‌بگیرد‌و‌انجام‌دهد‪‌.‬این‌روش‌به‌ویژه‌برای‌آموزش‌رفتارهای‌‬ ‫روزمره‌به‌کودکان‌یا‌افرادی‌که‌نیاز‌به‌آموزش‌های‌گام‌به‌گام‌دارند‪‌،‬بسیار‌موثر‌است‪.‬‬  ‫نکات مهم آموزش‬ ‫در سطح قابل فهم باشد‬ ‫‪.1‬‬ ‫افراد آموزش دهنده نزد یادگیرنده معتبر باشند‬ ‫‪.2‬‬ ‫یادگیرنده بالفاصله بعد آموزش رفتار‪ ،‬تمرین کند‬ ‫‪.3‬‬ ‫زمانی که مشاهده رفتاری تاثیر آن را زیاد می کند‪ ،‬آموزش باید با الگود هی‬ ‫‪.4‬‬ ‫همراه شود‬ ‫زمانی آموزش باید داده شود که فرد توجه کند‬ ‫‪.5‬‬ ‫یادگیرنده باید مطالب را تکرار کند تا معلم مطمئن شود به طرز صحیح آموخته‬ ‫‪.6‬‬ ‫است‪.‬‬  ‫‪.3‬تمرین‬ ‫‪ ‬بعد از یادگیری اولیه از طریق آموزش و الگودهی‪ ،‬یادگیرنده باید به طور مداوم تمرین کند‪.‬‬ ‫تمرین به فرد این امکان را می‌دهد تا مهارت جدید را تقویت کرده و آن را به طور خودکار انجام‬ ‫دهد‪.‬این مرحله حیاتی است زیرا تمرین منظم موجب تثبیت و بهبود مهارت می‌شود‪.‬‬ ‫‪ ‬پس‪ ،‬تمرین بخش مهمی از آموزش مهارت های رفتاری است زیرا‪:‬‬ ‫‪.1 ‬تا یادگیرنده رفتار صحیح انجام ندهد معلم نمی تواند مطمین شود که رفتار یادگرفته است‬ ‫‪.2 ‬تمرین فرصتی برای تقویت رفتار فراهم می کند‬ ‫‪.3 ‬تمرین فرصتی برای ارزیابی و تصحیح اشتباهات فراهم میکند که ممکن است در طی اجرای‬ ‫رفتار باشد‬  ‫عوامل موثر بر تمرین‬ ‫رفتار‌در‌بافت‌مناسب‌تمرین‌شود‬ ‫‪.1‬‬ ‫تمرین‌ها‌به‌گونه‌ای‌برنامه‌ریزی‌شوند‌که‌موفقیت‌آمیز‌باشند‌(اول‌رفتارهای آسان)‬ ‫‪.2‬‬ ‫تقویت‌فوری‌تمرین‌رفتار‌صحیح‬ ‫‪.3‬‬ ‫تمرین‌هایی‌که‌بخشی‌از‌آنها‌صحیح‌یا‌نادرسته‌باید‌با‌پسخوراند‌صحیح‌دنبال‌شوند‬ ‫‪.4‬‬ ‫رفتار‌تا‌وقتی‌تمرین‌شود‌که‌حداقل‌چند‌بار‌به‌طرز‌صحیح‌نمایش‌داده‌شود‬ ‫‪.5‬‬  ‫‪.4‬پسخوراند (بازخورد)‬ ‫‪ ‬پس از اینکه یادگیرنده رفتار‪ ،‬صحیح تمرین کرد باید بالفاصله پسخوراند دریافت کند‪.‬‬ ‫پسخوراند یا بازخورد‪ ،‬اطالعاتی است که فرد در مورد عملکرد خود دریافت می‌کند‪.‬این‬ ‫اطالعات می‌تواند مثبت (تقویت‌کننده) یا منفی (اصالح‌کننده) باشد‪.‬پسخوراند به یادگیرنده‬ ‫کمک می‌کند تا نقاط ضعف و قوت خود را بشناسد و به بهبود عملکرد خود بپردازد‪.‬بنا براین؛‬ ‫پسخوراند‪ :‬تحسین تایید یا سایر تقویت کننده هاست‬ ‫‪ ‬در شیوه های آموزش مهارت های رفتاری پسخوراند به این صورت است که در صورت اجرای‬ ‫صحیح تشویق و به دنبال عملکرد نادرست آموزش بیشتر‬  ‫پسخوراند ( بازخورد)‬ ‫‪ ‬اما به این نکته توجه داشته باشید که پسخوراند همیشه نباید فقط شامل تحسین یا‬ ‫تقویت‌کننده‌های مثبت باشد؛ بلکه می‌تواند در زمینه‌های دیگر مانند ارائه توصیه‌های اصالحی نیز‬ ‫به کار رود‪.‬به عبارت دیگر‪ ،‬پسخوراند زمانی مؤثر است که‪:‬‬ ‫‪ ‬رفتار مثبت را تشویق و تحسین کند‪ ،‬تا فرد به تکرار آن تشویق شود‪.‬‬ ‫‪ ‬نقاط ضعف یا مشکالت در رفتار را به روش سازنده‌ای نشان دهد تا فرد بداند چه چیزی نیاز به‬ ‫اصالح دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬مثال‌ها‪:‬‬ ‫‪ ‬پسخوراند مثبت (تحسین)‪ :‬اگر دانش‌آموزی تکلیف خود را با دقت و نظم انجام دهد‪ ،‬معلم می‌تواند‬ ‫با تحسین او‪ ،‬انگیزه بیشتری برای ادامه آن رفتار ایجاد کند‪.‬به عنوان مثال‪" :‬کارت عالی بود!‬ ‫خیلی خوب تکالیفت رو مرتب انجام دادی‪".‬‬  ‫پسخوراند (بازخورد)‬ ‫‪ ‬پسخوراند اصالحی (اصالح رفتار)‪ :‬در صورتی که دانش‌آموزی در کاری اشتباهی انجام دهد‪ ،‬معلم یا‬ ‫مشاور می‌تواند با اشاره به نقاط قابل بهبود‪ ،‬رفتار او را اصالح کند‪.‬برای مثال‪" :‬تکالیفت خوب بود‪،‬‬ ‫ولی بهتره که در نوشتن تمیزتر کار کنی تا خوانایی بیشتری داشته باشه‪ ".‬نقش پسخوراند مؤثر‪:‬‬ ‫‪ ‬واضح و دقیق باشد‪ :‬فرد باید بداند چه جنبه‌ای از رفتار او مورد تحسین یا اصالح است‪.‬‬ ‫‪ ‬سازنده باشد‪ :‬پسخوراند نباید تنها جنبه منفی داشته باشد‪.‬اگر نقدی وارد می‌شود‪ ،‬باید به همراه‬ ‫راه‌حل یا توصیه‌ای برای بهبود ارائه شود‪.‬‬ ‫‪ ‬به موقع باشد‪ :‬بازخورد باید در زمان مناسب داده شود‪ ،‬زمانی که رفتار هنوز تازه است تا اثرگذاری‬ ‫بیشتری داشته باشد‪.‬‬ ‫‪ ‬نتیجه‌گیری‪ :‬بنابراین‪ ،‬بازخورد همیشه نباید صرفاً شامل تحسین یا تقویت‌کننده‌های مثبت باشد‪.‬‬ ‫بازخورد مؤثر باید هم تحسین رفتارهای مطلوب را شامل شود و هم به رفتارهای قابل اصالح اشاره‬ ‫کند تا یادگیری بهینه و رفتار صحیح شکل گیرد‪.‬‬  ‫آموزش مهارت های رفتاری به شکل گروهی‬ ‫‪ ‬آموزش مهارت های رفتاری در مورد گروه هایی از افراد استفاده می شود که نیاز به یادگیری‬ ‫مهارت مشابهی دارند‬ ‫‪ ‬مزایا‪ :‬از شکل فردی می تواند موثرتر باشد چون آموزش ها و الگودهی برای کل گروه ارایه‬ ‫می شود‬ ‫‪ ‬هر عضوتمرین مهارت های سایر اعضا و پسخوراندی را که دریافت می کنند می بیند‬ ‫‪ ‬اعضای گروه با ارزیابی عملکرد سایر اعضا و پسخوراند آموزش می بیند‬ ‫‪ ‬بخاطر تنوع اعضای گروه شرکت کننده در ایفای نقش تعمیم افزایش می یابد‬ ‫‪ ‬ایراد‪ :‬مربی نمی تواند به تک تک افراد توجه کند‬ ‫‪ ‬بعضی اعضای گروه ممکن است فعاالنه شرکت نکنند یا دیگران را محدودکنند‬  ‫کاربرد شیوه های آموزش مهارت ها‬ ‫‪ ‬آموزش پیشگیری از ربوده شدن و مهارت های پیشگیری از سوءاستفاده جنسی‬ ‫‪ ‬آموزش مهارت های اضطراری حریق به کودکان‬ ‫‪ ‬آموزش به افرادی که مهارت های اجتماعی دارند‬ ‫‪ ‬ارتقای مهارت های اجتماعی در بزرگساالنی که از نظر فیزیکی ناتوان بودند‬ ‫‪ ‬آموزش مهارت ها به بزرگساالن‬  ‫چگونگی استفاده از شیوه های آموزش مهارت ها‬ ‫شناسایی و تعریف مهارت هایی که میخواهیم آموزش دهیم‬ ‫‪.1‬‬ ‫شناسایی کلیه موقعیت های محرك مناسب که طی آن به استفاده از مهارت ها نیاز است‬ ‫‪.2‬‬ ‫در موقعیت های محرك برای برقراری خط پایه‪ ،‬مهارت های یادگیرنده را ارزیابی کنید‬ ‫‪.3‬‬ ‫آموزش را با ساده ترین مهارت شروع کنید‬ ‫‪.4‬‬ ‫جلسه آموزشی را با الگودهی رفتار شروع کنید و جنبه های مهم آن را توضیح دهید‬ ‫‪.5‬‬ ‫پس از آموزش و الگو گیری فرصتی برای تمرین فراهم کنید‬ ‫‪.6‬‬  ‫‪.7‬بعد تمرین بالفاصله پسخوراند باشد‬ ‫‪.8‬تمرین و پسخوراند را تکرار کنید تا یادگیرنده رفتار صحیح انجام بدهد‬ ‫‪.9‬پس از موفقیت در یک موقعیت آموزشی به سمت موقعیت دیگر حرکت کنید‬ ‫و فرایند را ادامه بدهید‬ ‫‪.10‬وقتی یادگیرنده همه مهارت ها را خوب فرا گرفت برای تعمیم در موقعیت‬ ‫های طبیعی برنامه ریزی کنید‬ ‫موفق و شاد باشید‬