Periferik Sinir Sistemi Girişi Ders Notları PDF

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİNE GİRİŞ Doç. Dr. Tufan ULCAY Anatomi ABD  PERİFERİK SİNİR SİSTEMİNE GİRİŞ Merkezi sinir sistemi ile periferde bulunan organlar ve vücudun farklı bölümleri arasındaki iletişimi periferik sinir sistemi (PSS) sağlar. Böylece, or...

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİNE GİRİŞ Doç. Dr. Tufan ULCAY Anatomi ABD  PERİFERİK SİNİR SİSTEMİNE GİRİŞ Merkezi sinir sistemi ile periferde bulunan organlar ve vücudun farklı bölümleri arasındaki iletişimi periferik sinir sistemi (PSS) sağlar. Böylece, organlarımızın düzenli ve uyumlu bir şekilde çalışmasıyla vücud bütünlüğü korunmuş olur. Bu uyum için 2 alt sistem vardır : – 1 - Somatik sistem – Dış ortamdan gelen uyarılar ile istemli fonksiyon yapan yapıları (çizgili kas…) koordine eder. – 2 - Visseral (Otonom) sistem – Vücud iç ortamından gelen uyarılar ile istemsiz çalışan yapıları koordine eder.  PERİFERİK SİNİR SİSTEMİNE GİRİŞ Bir periferik sinir 3 tipte olabilir : a - N.sensorius (Duysal lifler) –Periferden aldığı duyu impulslarını (ağrı,ısı,ışık…) merkezi sinir sistemine ileten afferent liflerdir. b - N.motorius (Motor lifler) –Merkezi sinir sisteminden aldığı emir impulslarını effektör yapılara (kaslara-somatomotor, salgı bezlerine-visseromotor) ileten efferent liflerdir. c - N.mixtus (Karma sinirler) –Hem motor, hem de duysal  PERİFERİK SİNİR SİSTEMİNE GİRİŞ Encephalon ve Medulla spinalis dışında kalan - sinirler, plexuslar ve ganglionlar periferik sinir sisteminde incelenir. 2 ana bölümü vardır: – 1 – Nervi craniales (Kranial sinirler / Kafa çiftleri) : Encephalon ile bağlantılı olan periferik sinirlerdir. – 2 – Nervi spinales (Spinal sinirler) : Omurilik ile bağlantılı olan periferik sinirlerdir. – * Otonom sinir sistemine ait periferik sinir lifleri  Kranial sinirler Beyin ve beyin sapından çıkan ve cranium’un değişik deliklerinden geçen 12 çift kranial sinir vardır. Beyinden çıkış sırasına göre, önden arkaya doğru Romen rakamları ile numaralandırılan kranial sinirlerin adlandırılması  N. olfactorius (I) N. opticus(II) N. oculomotorius(III) N. trochlearis(IV) N. trigeminus(V) N. abducens (VI) N. facialis (VII) N. vestibulocochlearis (VIII) N. glossopharyngeus (IX) N. vagus (X) N. accessorius (XI) N. hypoglossus (XII)  N. olfactorius: Koku duyusunu taşıyan kranial sinirdir. Burun boşluğunda koku mukozasında yer alan, nöronların periferik uzantıları kokuyu alır, santral uzantıları ethmoid kemiğin lamina cribrosa’sından geçerek fila olfactoria’yı oluşturur. Bu liflerin uzantılarına n. olfactorius denir. N. olfactorius içindeki lifler, primer koku merkezine gider. II. N. opticus: Görme siniridir. Gözün retina tabakasında koni ve basil denilen ışık uyarılarına hassas iki tip fotoreseptör hücre vardır. Koniler renkli ve keskin görmeyle ilgili hücrelerdir. Retinada fotoreseptörler dışında bipolar nöronlar, internöronlar ve ganglion hücreleri vardır. Ganglion hücrelerin aksonları n. opticus’u oluşturur.  N. opticus, canalis opticus’tan geçerek cranium’a girer. Her iki gözden gelen n. opticus’lar, cranium boşluğunda birleşerek chiasma opticum’u oluşturur. Chimas’dan sonra n. opticus lifleri, tractus opticus olarak adlandırırlar. Buradaki görme lifleri, thalamus’ta bulunan corpus geniculatum laterale’de sinaps yapar. Sinapstan sonra radiatio optica adı verilen görme lifleri, lobus occipitalis’teki görme merkezinde sonlanır. III. N. oculomotorius: Motor ve parasempatik lifleri vardır. Motor lifleri, ekstrinsik göz kaslarının çoğunu innerve eder. Parasempatik lifleri intrinsik göz kaslarından m. sphinchter pupilla ve m. ciliaris’i innerve eder. IV. N. trochlearis: Gözün ekstrinsik kaslarından m. obliquus superior’a motor lif taşır. Beyin sapını (mesencephalon) arkadan terk eden tek kranial sinirdir.  V. N. trigeminus: Kranial sinirlerin en kalınıdır. Duyu ve motor lif taşır. N. ophtalmicus, n. maxillaris ve n. mandibularis olmak üzere üç dalı vardır.  N. ophthalmicus Duysal liflerden oluşur.  N. maxillaris Duyusal sinirdir. N. mandibularis Nervus trigeminus’un en kalın dalıdır. Duyu ve motor lif taşır.  VI. N. abducens Sadece motor lif taşır. ekstrinsik göz kaslarından m. rectus lateralis’i innerve eder.  VII. N. facialis Motor, duyu ve parasempatik lifler taşır.  VIII. N. vestibulocochlearis: İşitme ve denge siniridir. Kafatasından dışarı çıkmayan tek kranial sinirdir. İşitme ile ilgili kısmı n. cochlearis, denge ile ilgili olan kısmı n. vestibularis’tir. IX. N. glossopharyngeus: Motor, duyu ve parasempatik lif içerir.  X. N. vagus: Geniş bir dağılıma sahip ve en uzun kranial sinirdir. Motor, duyu ve parasempatik lifleri vardır.  XI. N. accessorius: Sadece motor bir lif taşır. M. trapezius ve m. sternocleidomastoideus’u innerve eder. XII. N. hypoglossus: Sadece motor bir sinir olan n. hypoglossus, Dil kaslarını innerve eder.  Spinal Sinirler Medulla spinalis’in ön boynuzunda bulunan nöronların aksonları (radix anterior) ve arka boynuzunda bulunan nöronların aksonları (radix posterior) foramen intervertebrale hizsasında birleşerek spinal sinirleri oluşturur. Radix anterior’da motor lifler bulunması sebebiyle radix motoria, radix posteiror’da duysal lifler bulunması nedeniyle radix sensoria adı da verilir.  Her bir omurilik segmentinden birer çift olmak üzere toplam 31 çift spinal sinir çıkar. 8 çift servikal sinir 12 çift torakal spinal sinir 5 çift lumbal spinal sinir 5 çift sakral spinal sinir 5 spinal sinir pleksusu vardır. 1. Plexus Cervicalis (C1 – C4) 2. Plexus Brachialis (C5 -T1) 3. Plexus Lumbalis (L1 – L4) 4. Plexus Sacralis (L4-5 – S3) 5. Plexus coccygeus (N.coccygeus) (S4S5) Plexus cervicalis İlk dört boyun spinal sinirinin (C1-C4) ön dallarının birleşmesi ile oluşur. Deri ve kas dalları vardır. Plexus brachialis C5, C6, C7,C8 boyun spinal sinirlerinin ön dalları ile ilk göğüs (T1) spinal sinirin ön dalları tarafından oluşturulur.  Plexus lumbalis L1, L2, L3, L4 spinal sinirlerinin ön dallarının birleşmesi ile oluşur. Karın arka duvarında bulunur.  Plexus sacralis Pelvis’in duvarında yer alır. L4, L5, S1, S2, S3 spinal sinirlerin ön dallarının birleşmesi ile oluşur. Plexus sacralis’ten vücudun en uzun ve en kalın siniri olan n. ischiadicus (siyatik sinir) çıkar.  Otonom Sinir Sistemi (Visseral – Vegetatif Sinir Sistemi) Otonom sinir sistemi; solunum, sindirim, metabolizma, sekresyon gibi önemli vücut fonksiyonlarını düzenler ve idare eder. Bütün bu faaliyetleri isteğimiz dışında gerçekleştirir. Otonom sinir sisteminin başlangıcı, beyin ve medulla spinaliste yer alır. Otonom sinir sistemine ait motor sinirler, organları uyarmadan önce bir ganglion’a gelir ve sinaps yapar. Sinaps öncesi nörona preganglioner; sinaps sonrası nörona ise postganglioner nöron denir.  Otonom sinir sistemi, sempatik sinir sistemi ve parasempatik sinir sistemi olarak ikiye ayrılır. Her iki bölüm, aynı organ üzerinde birbirini kontrol edici zıt etki yapar. Örneğin; sempatik sistem kalp hızını artırıcı; parasempatik sistem ise yavaşlatıcı etki yapar. Sempatik sinir sisteminin nörotransmitter maddesi noradrenalin, parasempatik sistemin nörotransmitter maddesi asetilkolindir. Asetilkolin salgılayan nöronlara, kolinerjik nöronlar; noradrenalin salgılayanlara ise adrenerjik nöronlar denir.  Sempatik Sinir Sistemi (SSS) Sempatik sinir sisteminin ana hücreleri, omuriliğin 8. boyun segmenti ile 3. bel segmenti arasında boz maddenin yan boynuzlarında bulunur. Sempatik sinir sistemi, sinir sisteminin duygularla hareket eden kısmıdır. Üzüntü, korku hallerinde aktiviteleri artar, kalp hızlanır ve sindirim yavaşlar.  Parasempatik Sinir Sistemi (PSS) Parasempatik sinir sistemi, merkezi ve çevresel olmak üzere iki bölümden oluşur. Merkezi bölüm mesensephalon, pons ve medulla oblongatada bulunan parasempatik sinir merkezleri ve omuriliğin sakrum bölgesindeki parasempatik sinir merkezleri tarafından oluşur. Mesensephalon, pons ve medulla oblongatadaki merkezlerden çıkan parasempatik sinir lifleri, III., VII., IX. ve X. kafa sinirleri içinde yol alarak hedef organlara varır.  Sinir liflerinin bu yolculuğu çevresel bölümün bir kısmını oluşturur. Omurilikteki parasempatik merkezlerden çıkan sinir lifleri, bu bölgedeki ön köklerde ilerleyip daha sonra omurilik sinirlerinin ön dalı içindeki parasempatik ganglionlara, oradan da ilgili hedef organlara ulaşır. Bu yolculuk, parasempatik sinir sisteminin çevresel bölümünün diğer kısmını oluşturmaktadır.