XIV-XV ғғ. Еуропадағы мемлекеттердің құрылуы

Еуропадағы орталықтанған мемлекеттердің құрылуы (XIV–XV ғғ.)

• XIV–XV ғасырларда Еуропада феодалдық бытыраңқылықтан ұлттық мемлекеттер құрыла бастады.
• Алғашқы ұлттық мемлекеттер Франция, Англия, Испанияда қалыптасты.

Францияның бірігуі

• XI ғасырдың екінші жартысынан бастап қалалар мен тауар-ақша қатынасының дамуына байланысты Батыс Еуропа елдерінде саяси бірігу құбылыстары байқалды.
• Бөлшектенген мемлекеттер біріктіріліп, король өкіметі күшейе түсті.
• Орталықтандырылған билік Батыс Еуропа елдерінің ішінде Англия мен Францияда тез жүзеге асты.
• Өнеркәсіп, сауда және қалалар мен ішкі рыноктың дамуы елдің бірігуін жеделдетті.
• Париж бен Лондон елдегі барлық аймақтармен қатынастарын нығайтып, елдің саяси бірігуіне жағдай жасады.
• Тауар-ақша нарығының дамуы қала тұрғындарын қалыптастырды.
• Қалалықтар күшті орталықтанған король үкіметін қалады.
• Францияда қалалардың өсуі XII ғасырдың екінші жартысынан бастап күшейе түсті.
• II Филипп Август (1180–1223) қалалықтарға қолдау көрсетіп, феодалдарға қарсы күрес жүргізді.
• 1204–1214 жылдары Нормандия, Анжу, Аквитанияның бөлігін тартып алып, доменіне қосты.
• Француз королінің доменіне Тулуза графтығы да қосылды.
• 1259 жылы Англиямен бітім жасалып, Англия Францияның солтүстік және солтүстік-батыс провинциялары мен Нормандиядан бас тартты.
• IV Көркем Филипп (1285–1314) Шампань графтығын, Наварра және Лион корольдіктерін доменіне қосты.
• Король IV Филипп Рим папасына қарсы күреске қолдау табу үшін халық өкілдерін шақырды.
• 1302 жылы Бас штаттар құрылды.

Англияның бірігуі

• Англияда корольдік биліктің нығаюы XI ғасырдан басталды.
• Нормандия герцогі Вильгельм бастаған нормандар феодалдардың жекелеген билігін жоя білді.
• Вильгельм 1066 жылы Англияға басып кіріп, өзін Англия королі деп жариялады.
• Ол «Жаулап алушы» деген атқа ие болды.
• Нормандтардың жаулап алуы нәтижесінде король билігі күшейді.
• Вильгельм англосаксондық ақсүйектердің жер иеліктерін тартып алып, рыцарьларына таратып берді.
• Барлық англосаксондық феодалдар Вильгельмге адалдық жөнінде ант берді.
• 1086 жылы Вильгельм жер, халық және мүлік санағын жүргізді.
• Санақтың барысы жазылған кітап «Қаһарлы сот кітабы» деп аталды.
• Англия халқының саны 1,5 млн болды, оның 95%-ы ауылдық жерде тұрды.
• II Генрих Плантагенет (1154–1189) Англияны бір орталыққа бағындырылған мемлекетке айналдырды.
• Ол Англиямен қатар Франция жерінің 3/2 бөлігін иемденді.
• II Генрих Плантагенет сот реформасын енгізді, «Таңір сотының» орнына король соты орнады.
• II Генрихтен кейін оның мұрагерлері Франциядағы иеліктерінен айырылды.
• 1215 жылы корольге қарсы көтеріліс болды.
• 1215 жылы 15 маусымда король «Еріктіктің ұлы хартиясына» қол қоюға мәжбүр болды.
• Хартия бойынша король халыққа жеңілдіктер берді.

Испанияның бірігуі

• VIII ғасырда Пиреней түбегіне арабтар үстемдік орнатты.
• Арабтар арасындағы алауыздық олардың испандық-христиандық мемлекеттерден жеңілуіне әкелді.
• Арабтарға қарсы күрес реконкиста деп аталды ("қайтарып алу").
• 1479 жылы Арагон королі Фердинанд Кастилия патшайымы Изабеллаға үйленді.
• Екі корольдік бірігіп, Испан корольдігі деп аталды.
• 1492 жылы Фердинанд пен Изабелланың біріккен әскері Гранаданы қосты.
• 1512 жылы Наварра қосылды.
• Португалиядан басқа Испания жері бірікті.

XVI ғасырдағы Испания

• Фердинанд пен Изабелла Испанияны таза христиандық елге айналдыруды көздеді.
• Ол үшін католик шіркеуінің рөлін нығайту қажет болды.
• Олар епископат пен инквизицияны күшейтті.
• 1588 жылы испан королі 130 кемеден тұратын флотын Англияға аттандырды, бірақ жеңілді. XVI ғасырдың ортасына қарай Испания саяси-экономикалық дағдарысқа ұшырады.
• 1618–1648 жылдары Австрия мен Германия жағында Франция, Голландия, Швеция қарсы соғысқа қатысып, жеңіліп қалды.
• XVII ғасырдың басында Испанияда тоқырау кезеңі басталды.

XIV–XV ғасырларда Еуропада феодалдық бытыраңқылықтан ұлттық мемлекеттер құрыла бастады. Алғашқы ұлттық мемлекеттер Франция, Англия, Испанияда қалыптасты. Бөлшектенген мемлекеттер біріктіріліп, король өкіметі күшейе түсті.