Pelvis Anatomisi ve Fonksiyonları

Pelvisin Yapısı

• Pelvis, omurganın alt ucu ile alt ekstremiteler arasında bulunan kemik bir halkadır.
• Pelvisin kemik yapısı şunlardan oluşur: İskiyum, pubis, ilium, sakrum ve koksiks.
• Pelvisin eklemleri arasında sakroiliak eklem ve simfizis pubis bulunur.

Pelvis Fonksiyonları

• Gövde ile alt ekstremiteleri birbirine bağlar.
• Gövdenin yükünü alt ekstremitelere aktarır.
• Vücut dengesinin sağlanmasında önemli rol oynar.
• Yerden gelen şokları absorbe eder.
• İç organları koruma işlevini yerine getirir.

Yük Aktarımı

• Gövde ağırlığı, L5 vertebradan sakruma ve sakroiliak eklemler aracılığıyla iliak kemiklere, asetabulum ve femura aktarılır.
• Femur başlarındaki iki yönlü kompresif kuvvet, pubik destek ile karşılanır.
• L5'ten S1'e iletilen kuvvet, sakrumun üst bölümünü öne, alt bölümünü ise arkaya doğru zorlar.
• Sakral ligamanlar bu kuvvetlere karşı koyar ve dengeyi sağlar.

Pelvik Hareket

• Pelvis içinde hareketler simfizis pubis ve sakroiliak eklemlerde gerçekleşebilir.
• Tüm pelvis, komşu bir vücut parçasına göre lumbosakral (L5-S1) ve kalça eklemlerinde hareket edebilir.

Simfizis Pubis

• Fibrokartilaj/kıkırdak bir eklemdir.
• İnterartiküler disk içerir.
• Hareketleri arasında yukarı-aşağı kayma ve ayrılma-kompresyon bulunur.

Sakroiliak Eklem (SİE)

• Proksimal bölümü sakrum, distal bölümü ise iliumdur.
• Eklem tipi sinovyal/fibröz ve düzensiz yüzeylidir.
• Kaslarla çaprazlanmaz.
• Hareketleri oldukça stabildir ve nonaksiyal kayma, nutasyon, kontranutasyon ve rotasyonu içerir.

Sakroiliak Eklemin Büyük Ligamentleri

• Lig. sacroiliaca
• Lig. sacrotuberale
• Lig. sacrospinale
• Lig. iliolumbale

Pelvis Hareketleri

• Anterior tilt: SIAS aşağı ve öne hareket eder.
• Posterior tilt: SIAS yukarı ve arkaya hareket eder.
• Sağa-sola lateral tilt: Bir SIAS diğerinden yukarıda bulunur.
• Sağa-sola rotasyon: Bir SIAS diğerinin önünde yer alır.

Lumbosakral Eklemdə Pelvis Hərələti

• Pelvis, mediolateral eksen etrafında sagital düzlemde anterior ve posterior tilt yapar.
• Anteroposterior eksen etrafında frontal düzlemde bir tarafına elevasyon ve depresyon yapabilir.
• Vertikal eksen etrafında transvers düzlemde sağ veya sol rotasyon yapabilir.

Pelvisin Kalça Eklemlerinde Hareketi

• Pelvis mediolateral eksen etrafında sagital düzlemde anterior ve posterior tilt yapar.
• Anteroposterior eksen etrafında frontal düzlemde elevasyon ve depresyon hareketleri yapabilir.
• Vertikal eksen etrafında transvers düzlemde sağ veya sol rotasyon hareketi yapabilir.

Kombine Hareketler

• Anterior tilt ile birlikte omurgada hiperekstansiyon ve kalçada hafif fleksiyon görülür.
• Posterior tilt ile omurgada fleksiyon ve kalçada ekstansiyon görülür.
• Sola lateral tilt ile omurgada sağa lateral fleksiyon, sağ kalçada hafif addüksiyon ve sol kalçada hafif abdüksiyon görülür.
• Ayağı hareket ettirmeden gövdeyi sola çevirmekle omurgada sağa rotasyon, sağ kalçada hafif dış rotasyon ve sol kalçada hafif iç rotasyon görülür.

Lumbosakral Eklemlə Pelvis/Omurğa Hərəkətlərinin İlişkisi

• Sagital düzlemde pelvis inversiyon hareketi gövde fleksiyonuna benzer ve aynı kaslar görev alır.
• Karın kasları (Rektus abdominis, eksternal ve internal oblikler) ve kalça ekstansörleri (Hamstringler, gluteus maksimus) bu hareketlerde etkilidir.
• Sagital düzlemde pelvis eversiyon hareketi gövde ekstansiyonuna benzer ve aynı kaslar görev alır.
• Bel ekstansörleri ve kalça fleksörleri bu hareketlerde etkilidir.
• Frontal düzlemde sağ pelvisin elevasyonu gövdenin sağ lateral fleksiyonuna benzer ve aynı kaslar görev alır.
• Sag erektör spina, sağ transversospinalis, sağ quadratus lumborum ve sağ latissimus dorsi bu hareketlerde etkilidir.
• Frontal düzlemde sol pelvisin elevasyonu gövdenin sol lateral fleksiyonuna benzer ve aynı kaslar görev alır.
• Sol erektör spina, sol transversospinalis, sol quadratus lumborum ve sol latissimus dorsi bu hareketlerde etkilidir.
• Transvers düzlemde pelvisin sağ rotasyonu, gövdenin sol rotasyonuna benzer ve aynı kaslar görev alır.
• Sol erektör spina ve sol internal abdominal, sağ transversospinalis ve sağ eksternal abdominaller çalışır.
• Transvers düzlemde pelvisin sol rotasyonu, gövdenin sağ rotasyonuna benzer ve aynı kaslar görev alır.
• Sağ erektör spina ve sağ internal abdominal, sol transversospinalis ve sol eksternal abdominaller çalışır

Kalça Ekleminde Pelvis/Uyluk Hareket İlişkisi

• Kalça ekleminde pelvisin anterior tilti, aynı eklemde uyluğun fleksiyonuna benzer ve aynı kaslar görev alır.
• Kalça ekleminde pelvisin posterior tilti, aynı eklemde uyluğun ekstansiyonuna benzer ve aynı kaslar görev alır.
• Kalça ekleminde sağ pelvisin depresyonu (pelvisin sağ lateral tilti) aynı eklemde sağ uyluğun abduksiyonuna benzer ve aynı kaslar görev alır.
• Kalça ekleminde sol pelvisin depresyonu (pelvisin sol lateral tilti) aynı eklemde sol uyluğun abduksiyonuna benzer ve aynı kaslar görev alır.
• Kalça ekleminde pelvisin sağ rotasyonu ile kalça ekleminde sağ uyluğun medial rotasyonu ve sol uyluğun lateral rotasyonu benzerdir ve aynı kaslar görev alır.
• Kalça ekleminde pelvisin sol rotasyonu, kalça ekleminde sol uyluğun medial rotasyonu ve sağ uyluğun lateral rotasyonu ile benzerdir ve aynı kaslar görev alır.

Pelvis Postürünün Omurga Postürü Üzerine Etkisi

• Pelvis tilt yaptığında sakrum hareket eder ve sakral taban yatay çizgiye göre açılanır.
• Sakrum tabanına paralel olan çizgi ve yere paralel bir çizgi çekilerek sakral tabanın açısı ölçülebilir.
• Sakrumun tabanının tepesinden geçen çizgiye Sakral Taban Açısı denir, bu aynı zamanda sakrumun anterior tilt derecesidir.
• Sakral taban vertebral kolon üzerine oturduğu için sakral taban açısındaki değişiklik omurga duruşunu etkiler.
• Postür, pelvis hareketi ve omurga arasındaki ilişkiye lumbo-pelvik ritim denir.

Lumbopelvik Ritm (LPR)

• LPR, sagital planda lomber omurga ve kalça eklemleri arasındaki kinematik ilişkidir.
• Aynı yönde LPR ile pelvis ve lomber omurga aynı yönde hareket eder ve kollar ile ulaşma erişme kapasitesi artar.
• Karşı yönde LPR ile pelvis ve lomber omurga farklı yönde hareket eder ve yürüme, dans etme veya gövdenin sabit tutulması gerektiğinde kullanılır.

Sagittal Taban Açısı ve Omurga Postürü

• Vertebral kolonun bir fonksiyonu başı normal seviyede tutmaktır.
• Sakral taban açısıyla omurga eğilerek baş düzeye getirilir.
• Yaklaşık 30°'lik sakral taban açısı normal kabul edilir ve pelvik nötral olarak adlandırılır.
• 30°'den büyük sakral taban açısı omurga eğriliğinde artışa neden olurken, 30°'den az ise eğriliğin azalmasına neden olur.

Pelvis Stabilitesi

• Pelvis stabilitesini etkileyen faktörler arasında kemik yapı, ligaman ve bağ doku gerginliği ile kasların dinamik stabilitesi bulunur.
• İliolomber ligaman, sakrospinöz ligaman, sakrotüberoz ligaman ve sakroiliak ligaman (anterior, posterior, interosseoz) bağ doku gerginliğine katkıda bulunur.
• Kasların dinamik stabilitesi gergin-zayıf veya adaptif-kısa durumlarına göre değişir.

Pelvis Patomekaniği

• Pelvis mekaniğini etkileyen nedenler, pelvise ait veya pelvis dışı bozuklukların pelviste yarattığı sorunlardır.
• Konjenital ve akkiz (edinsel) olabilirler.
• Konjenital olanlar daha çok pelvisi etkilerken akkiz olanlar travma, enfeksiyon, paralizi, metabolik kemik hastalığı, alt torakal ve lumbal vertebraya yerleşen deformitelerdir.

Konjenital Faktörler

• Anterior Pelvik Kleft: Symfisis pubisteki ayrılma ile mesane dışarı çıkabilir. Pelvisin ön duvarı zayıflar, ağırlık arkaya atılır, kalça ekstansiyon alır ve lumber lordoz azalır. Pelvik inklinasyon açısı azalır.
• Posterior Pelvik Kleft: L5-S1 vertebraların laminaları birleşmediğinde spina bifida oluşur. Belin mekaniği bozulur, instabiliteye yol açar. Pelvik inklinasyon açısı ve lumber lordoz artar.
• Spondilolistetik Pelvis: L5'in öne kayması pelvisin iç düzlemini daraltır. Kemik yapımı artarsa pelvik giriş daralır, sakrum konkavitesi artar.
• Sakralizasyon ve Lumbalizasyon: Pelvisin mekaniğini etkilemez, instabil bele neden olurlar.

Dejeneratif Şartlar

• Kondrodistrofik Pelvis:İki tipi vardır; Simetrik tipte pelvisin çapı küçüktür, mekanik bozukluk yoktur. Yassılaşmış tipte hem pelvis çapında hem de kemik yapıda değişiklik vardır, pelvisin iç çapı daralır, lordoz artar.
• Osteomalazik ve Raşitik Pelvis: Raşitik pelviste kemik gelişimi tamamlanamaz ve pelvis çapı küçük kalır. Osteomalazide kemik gelişimi tamamlandıktan sonra asetabular bölge pelvisin içine yakınlaşır, pelvik giriş daralır.

Statik Değişiklikler

• Kifotik Pelvis: Lumbal bölgedeki kifotik durum sakrumu vertikale yönlendirir, sakrum arkaya kayar ve transvers çap daralır.
• Skolyotik Pelvis: Sakrumu içine alan skolyozda sakrum eğriliğin konkav tarafında hipertrofik, konveks tarafında atrofiktir.
• Koksaljik Pelvis: Kalçada tek taraflı iltihabi olay veya dejenerasyon olursa ekleme ağırlık bindirilmez ve atrofi oluşur, pelvik asimetri oluşur.

Travmatik Pelvis

• Apofizyal Ayrılmalar: Kemikleşme yaşından önce aşırı zorlanma sebebi ile oluşur ve pelviste önemli değişiklik oluşturmaz.
• Symfisis Pubisin Ayrılması: Doğum sırasında bacaklarda aşırı abduksiyon ve pelvis iç basınçtaki aşırı artış sebep olabilir.
• Sakroiliak Eklemin Ayrılması: Oturur pozisyonda düşme sonucu pubis ve iskium kırıkları meydana gelir ve bu kırıklarla birlikte sakroiliak ayrılma görülebilir.