Motor Çalışma Döngüsü ve Motor Çeşitleri

Motor Çalışma Döngüsü

• Bir iş çevrimi emme, sıkıştırma, ateşleme ve egzoz aşamalarından oluşur.
• Dört zamanlı motorlarda bir iş çevrimi pistonun dört stroku ile tamamlanır. Krank mili 2 devir yaparken, eksantrik mili 1 devir yapar.
• İki zamanlı motorlarda bir iş çevrimi sırasında piston sadece iki hareket yapar; bu motorlarda emme ve egzoz supabı bulunmaz ve krank mili 1 devir yapar.
• Pistonun silindir içindeki hareketine strok denir.

Motor Çeşitleri ve Yakıtları

• Motorlar kullandıkları yakıta göre dizel ve otto motorlar olarak sınıflandırılır.
• Zamanlarına göre ise iki ve dört zamanlı olarak ayrılırlar.
• Pistonlar, hareket biçimlerine göre stroklu (doğrusal hareketli) ve döner pistonlu olabilir.
• Stroklu motorların hareket elemanları piston, piston kolu, krank mili ve volandır.
• Silindir içindeki pistonun hareket ettiği mesafeye strok denir.
• Krank mili düzgün dönme hareketi yaparken, piston kolu hem düzgün olmayan gidip gelme, hem de düzgün dönme hareketi yapar.

Yakıt ve Ateşleme Sistemleri

• Otto (benzinli) motorlarda yakıt ve ateşleme donanımları bulunur; ateşleme buji ile yapılır.
• Otto motorlarında endüksiyon bobini, akü, distribütör ve tevzi makarası bulunur.
• Dizel motorların yakıt donanımı yakıt deposu, enjektör, regülatör, besleme pompası, püskürtme pompası ve yakıt filtresinden oluşur.
• Yakıt donanımı, her silindire ne kadar yakıt verileceğini düzenler.
• Dizel motorlarda direkt ve indirekt püskürtme sistemleri vardır: Direkt püskürtmede yüksek basınç (150-200 bar) kullanılır, yakıt tasarrufu sağlanır ve soğuk havalarda ilk hareket kolaylaşır, ancak motor elemanları daha çabuk aşınır ve motor daha gürültülü çalışır.
• İndirekt püskürtme düşük basınçla çalışır, motor daha sessizdir ve motor parçaları daha az zorlanır, ancak yakıt tüketimi daha yüksektir ve soğuk havalarda ilk hareket için kızdırma bujisine ihtiyaç vardır.
• Otto motorlarında ateşleme donanımına ihtiyaç duyulurken, dizel motorlarda yanma kendiliğinden gerçekleştiği için ateşleme donanımına ihtiyaç duyulmaz.

Motor Donanımları ve Güç

• Yağlama donanımı, motor parçalarının sürtünmeden zarar görmesini engeller.
• Soğutma işlemi genellikle su ile yapılır; modern motorlar ısındığında radyatör devreye girer, su pompalanır ve vantilatör yardımıyla su soğutulur.
• Motorun elde ettiği maksimum güç anma momenti olarak adlandırılır.

Traktörlerde Tutunma ve Çekiş

• Traktörlerde tutunma kuvveti iki şekilde arttırılır: ağırlık artışı ve ön tekerleklerden arka tekerleklere ağırlık transferi.
• Tutunma katsayısını artırmak için zincir takılabilir, ikiz tekerlek kullanılabilir, radyal lastikler tercih edilebilir, lastik profillerinin aşınmamış olmasına ve hava basıncının uygun olmasına dikkat edilmelidir; ayrıca zeminin özellikleri de önemlidir.
• Pullukla çalışırken sadece çeki gücüne ihtiyaç duyulurken, balya makinesi ile çalışırken hem çeki gücü hem de kuyruk mili gücü gerekir.
• Traktörün ana yapı elemanları güç aktarma, dümenleme ünitesi, frenleme ünitesi, iş makinesi bağlama ve komuta ünitesidir.

Aktarma Organları ve Vites Kutuları

• Aktarma organları kavrama, vites kutusu, diferansiyel, son redüksiyon kutusu ve muharrik tekerleklerden oluşur.
• Traktörlerde kademeli ve kademesiz olmak üzere iki tip vites kutusu bulunur.
• Kademesiz vites kutuları hidrostatik prensiple çalışır, ancak verimleri düşüktür ve maliyetleri yüksektir.

Diferansiyel ve Redüksiyon Dişli Kutusu

• Diferansiyel, traktörün virajlarda kolayca dönmesini sağlar.
• Diferansiyel kilidi, her iki tekerleğin aynı devirde dönmesini sağlayarak bloke eder.
• Son redüksiyon dişli kutusu, diferansiyelden gelen devir sayısını azaltır.

Çeki Kontrolü ve Çalışma Modları

• Pulluk, dip kazan ve ağır kültivatör gibi aletlerle çalışırken "çeki kontrolü" sistemi devreye sokulmalıdır.
• Toprak içinde çalışmayan bazı makinelerde konum kontrol modunda çalışmak gerekir.
• Diskli pulluk, pancar sökme makinesi, biçme makinası ve diskaro gibi makineler, yüzme konumunda çalışabilir.
• Motor gücü, kuyruk milinden mafsallı mil (şaft) yardımıyla iş makinesine iletilir; mafsallı millerin muhafazalarıyla birlikte kullanılması önemlidir.

Sürüm Teknikleri

• Tahtavari sürümde her parselin ortasında çukur veya sırt oluşur; döner kulaklı pullukla düz sürüm yapılabilir, ideal olanı düz sürümdür.
• Kulaklı pulluklarda alt ve yan kavrama payları bulunur.
• Pulluklarda iş derinliği, iş genişliği, yataylık ve ön-arka paralellik ayarları yapılır.
• Döner kulaklı pullukların avantajları çoktur, ancak maliyetleri yüksektir; Türkiye'de en çok tahtavari (normal kulaklı) pulluklar kullanılır.

Toprak İşleme Makineleri

• Ağır toprak frezeleri ve dipkazanlar traktörün kuyruk milinden hareket alır.
• Yüzeysel toprak işleme makineleri kültivatörler, tırmıklar, merdaneler, sürgünler ve toprak frezeleridir.
• Kültivatörler toprağı yırtarak işler; genellikle rijit, yaylı veya yarı yaylı ayaklıdır; rijit ayaklar sert topraklarda kullanılır.
• Diskli tırmıklarda sadece yön açısı varken, diskli pulluklarda hem yön hem de durum açısı vardır.
• Tarla sürgünleri (tapanlar) en basit yüzey toprak işleme makineleridir ve tohum yatağı için toprak yüzeyini düzeltmek amacıyla kullanılır.
• Toprak frezeleri kuyruk milinden hareket alır; kesilen toprak dilimlerinin büyüklüğü bıçak sayısına, bıçak çevre hızına ve traktör ilerleme hızına bağlıdır.
• Frezeler tek geçişte tohum yatağı hazırlayabilir, ancak erozyon riski olan yerlerde kullanılmamalıdır.

Ekim Makineleri

• Sıraya ekim makinelerinin parçaları tohum sandığı, karıştırıcı, ekici düzen, tohum borusu ve ekici ayaktır.
• Sıraya ekim makinelerindeki ekici mil, tekerlekten aldığı güç ile çalışır.
• Sıraya ekim makinelerinde oluklu makara, dişli makara ve kertikli bilezik olmak üzere üç tip ekici düzen vardır.
• Oluklu makaralarda devir sayısı veya yuva içindeki etken yüzey ayarlanarak, dişli ve kertikli bileziklerde ise sadece devir sayısı ayarlanarak ekim miktarı kontrol edilebilir.
• Sıraya ekim makinalarında hububat ekimi yapılmaz.
• Ekim normu ayarı sıraya ekim makinelerinde önemlidir; birim alana atılan tohum miktarının ayarlanmasıdır.
• Markör ayarı ekim öncesi yapılır; ekim sıraları arasındaki mesafenin istenilen değerde kalması için kullanılır.
• Hassas ekim makinelerinin parçaları tohum deposu, baskı tekeri, ön baskı tekeri, kapatıcılar, kesek sıyırıcı, ekici çark ve ekici ayaktır.
• Hassas ekim makinelerinde ekici düzene hareket iletimi merkezi tekerlekten veya her ünitenin kendi tekerleğinden sağlanır.
• Asma tip makinelerde taşıma tekerleği bulunmaz ve ağırlıklarının tamamı traktör tarafından taşınır.

Kuyruk Milleri ve Toprak İşleme Makineleri

• Kuyruk milleri çalışma özelliklerine göre motor kuyruk mili ve yol kuyruk mili olarak ikiye ayrılır.
• Gübre dağıtım, ekim ve ilaçlama makineleri yol kuyruk mili ile çalışır.
• Derin toprak işleme makineleri dip kazanlardır.
• Esas (birincil) toprak işleme makineleri kulaklı pulluklar, diskli pulluklar, anız kültivatörleri ve ağır toprak frezeleridir.
• Toprak işleme kalitesi açısından kulaklı pulluk, diskli pulluğa göre daha avantajlıdır.
• Yüzeysel toprak işleme makineleri (ikincil) kültivatör, tırmık, merdane, sürgün ve toprak frezeleridir.

Ekim Yöntemleri ve Tohum Çeşitleri

• Ekim makineleri ekim yöntemine göre sıraya ekim, hassas ekim ve serpme ekim olarak sınıflandırılır.
• Tohum çeşitlerine göre hububat, sebze, patates ve pamuk ekimi yapılabilir.
• Güç kaynağına göre traktörle çalıştırılan ve elle çekilen makineler bulunur.

Bir iş çevrimi emme, sıkıştırma, ateşleme ve egzoz aşamalarından oluşur. Motorlar kullandıkları yakıta göre dizel ve otto motorlar olarak sınıflandırılır. Zamanlarına göre ise iki ve dört zamanlı olarak ayrılırlar. Pistonlar, hareket biçimlerine göre stroklu ve döner pistonlu olabilir.