Ежелгі әлем: Қытай және Рим империясы

Қытайдағы көтерілістер мен әулеттер

• 18-23 жж. аралығында Қытайда Фан Чун бастаған «Қызыл қастылар» көтерілісі Шандун аймағында басталды.
• 23 жылы Қытайда «Қызыл қасты» көтерілісшілері Ван Манды өлтіріп, Хань әулетін қалпына келтірді.

Рим империясы және оның ықпалы

• 284-305 жж. Римде император Диоклетиан билік жүргізді.
• 311 жылы ғұндар Лоянды, ал 316 жылы Қытайдың екінші астанасы Чанъанды жаулап алды.
• 324 жылы император Константин астананы Римнен Босфор бұғазындағы Византийге көшірді.
• 325 жылы Никея кеңесінде христиан дінінің негізгі қағидалары қабылданды, Таурат христиан дінінің кітабы болып танылды, шіркеудің мақсаты адамды құдайға баулу деп жарияланды.
• 330 жылы император Константин Византий қаласының атын Константинополь деп өзгертті.
• 337 жылы Рим императоры Константин қайтыс болды, мұрагерлер арасында билік үшін күрес басталды.
• 381 жылы Рим империясында христиан діні мемлекеттік дін болып жарияланды.
• 395 жылы Рим империясы Батыс және Шығыс империялары болып екіге бөлінді, император Феодосий қайтыс болды.
• Византия империясы (Шығыс Рим империясы) 395 жылдан 1453 жылға дейін өмір сүрді.
• 410 жылы 24 шілдеде Аларих бастаған готтар Римге басып кірді және Римді басып алды.
• 452 жылы Аттила Солтүстік Италияға басып кірді, Рим толығымен ойрандалды.
• Ғұндар мен готтардың шапқыншылығы Рим империясының құлауына әкелді.
• 476 жылы Батыс Рим империясы құлады, құлиеленушілік құрылыс жойылды.

Үндістандағы билік және мемлекеттер

• 320–340 жж. Үндістанда Чандрагупта билік құрды.
• 340-380 жж. Үндістанда Самудрагупта билік етті.
• 606–647 жж. Үндістандағы Харши мемлекетінде Харши билігі жүрді.

Ғұндар және олардың әсері

• 347 жылы ғұндар көптеген тайпаларды бағындырып, Батыс Рим империясына орналасқан герман тайпаларын ығыстыра бастады.
• 375 жылы ғұндар остготтарды бағындырды және вестготтарға шабуыл жасады.
• 376 жылы ғұндардан қашқан вестготтар Рим императорымен келіссөз жүргізіп, империя жеріне қоныстануға рұқсат сұрады.
• 378 жылы Адрианополь маңында германдық вестготтар император Валенттің өзі басқарған Рим әскерін талқандады.
• 443 және 447–448 жж. аралығында Аттила (Еділ) бастаған ғұндар Византияға жорық жасап, оны салық төлеп тұруға мәжбүр етті.
• 451 жылы Каталаун даласында римдіктер мен ғұндар арасында шайқас өтті.
• 453 жылы Аттила қайтыс болған соң, құдіретті Ғұн мемлекеті ыдырап кетті.

Басқа оқиғалар мен мемлекеттердің құрылуы

• 418 жылы Оңтүстік Батыс Галлияда Вестгот корольдігі пайда болды.
• 429 жылы вандалдар мен аландар Солтүстік Африкаға өтті.
• 429 жылы король Гейзерих Солтүстік Африкада Вандал корольдігін құрды.
• 455 жылы вандалдар «Мәңгі қала» - Рим қаласын қиратты.
• 460 жылы эфталиттер Солтүстік Үндістан жерін жаулап алды.
• 475 жылы герман әскербасы Орест өзінің ұлын Ромулды Батыс Рим империясының императоры деп жариялады.
• 476 жылы Батыс Рим империясының тағына 16 жасар Ромул Август отырғызылды.
• 476 жылы римдік (германдық) қолбасшы Одоакр (Әдекер) Батыс Рим империясының соңғы императоры Ромул Августты тақтан құлатып, жер аудартқан.
• 484 жылы эфталит патшасы Пероз сасанилерге қатты соққы беріп, өздеріне бағындырды.
• 486 жылы Франктер Суассон қаласының маңында римдіктерді талқандап, Солтүстік Галлияны басып алды.
• 486 жылы Солтүстік Галлияда Франк мемлекеті құрылды.
• 486 – 741 жж. Франк мемлекетінде Меровингтер әулеті билік құрды.
• 493-508 жж. эфталиттер Тұрфан мен Қарашарды жаулап алып, Шығыс Түркістанды толық бағындырды.
• 496 жылы Хлодвиг (Франк мемлекеті) христиан дінін қабылдады.
• 510 жылы Хлодвиг қайтыс болды.
• 527–565 жж. Византияда I Юстиниан билік құрды, империяның шарықтау шегі.
• 531–579 жж. Иранда Хұсрау патша билік етті.
• 532 жылы Византияда венеттер мен прасиндердің Ника көтерілісі басылды.
• 532–537 жж. I Юстиниан Константинопольде Әулие София храмын салдырды.
• 534 жылы I Юстиниан Солтүстік Африкадағы вандалдар корольдігін талқандады.
• 535-555 жж. I Юстиниан Италияны остготтардан тазартты және Испания үшін вестготтармен шайқасты.
• 540-562 жж. I Юстиниан Сасанилік Иранмен соғысты.
• 545 жылы Эфталит мемлекетінде ішкі қайшылық ушықты.
• 563–567 жж. түріктер Әмудария мен Сырдария аралығын жаулап алды.
• 570-632 жж. Мұхаммед пайғамбар өмір сүрді.
• 575 жылы Византия мен Иран арасында бейбіт келісім жасалды.
• 581 жылы Қытайда тұтас феодалдық мемлекет – Суй әулеті құрылып, Ян Цзянь елдің императоры болды.
• 581 – 616 жж. Қытайда Суй әулеті билік етті.
• 588 жылы Бахрам, сасанилер патшасының қолбасшысы, түрік қағанына қарсы соғыс ашып, Әмудария бойындағы жерлерді жаулап алды, Пайкенд пен Бұхара қалаларын басып алды.
• 590 жылы Бахрам өзін Иран мемлекетінің шаһиншаһы деп жариялап, Термез қаласында таққа отырды.
• 590–627 жж. Иранда II Xұсрау патша билік етті, ел әлсіреген шақ.
• Түріктер эфталиттер жеріндегі сасанилерге шабуыл жасап, Хорасан, Нишапур және Рей қалаларын басып алып, эфталиттер жерінде түрік билігін орнатты.