Damar Yolu Açabilme

Damar Yolu Açabilme

• İntravenöz (IV) erişim, modern tıbbın temel dayanağıdır.
• Doktorlar, hemşireler, asistanlar, flebotomistlerve acil tıbbi teknisyenler tarafından yapılır.
• Acil serviste, komplike olmayan periferik venöz erişim genellikle bir hemşire veya teknisyen tarafından gerçekleştirilir.
• IV erişim genellikle 5 dakikadan daha az bir sürede başarılır.
• Hem acil doktorlar hem de hemşireler için temel bir beceridir.

Periferik İntravenöz Erişim

• Endikasyonları: Venöz kan örneği alma, intravenöz sıvı infüzyonu, intravenöz ilaç infüzyonu, kan transfüzyonu, intravenöz kontrast infüzyonu.
• Kontrendikasyonları: Önemli ödem, yanıklar, skleroz, flebit veya tromboz olan ekstremite, ipsilateral radikal mastektomi veya fistül, üstteki selülit.
• Komplikasyonlar: Erken dönemde morarma, infiltrasyon, hava embolisi; geç dönemde flebit, enfeksiyon, sinir hasarı, tromboz.
• Ekipman: Turnike, alkol pedi, IV tüpü, IV kateteri, salin yıkama, Tegaderm, intravenöz tüp (damla seti), intravenöz sıvı.

USG (Ultrason)

• Daha çok santral venöz kateterde kullanılır.
• Zor periferik venöz kateterizasyonda faydalıdır.
• Çocuk hastalarda doku geçirgenliği nedeni ile daha yararlıdır.

Anatomi

• Damar yolu açmak amacıyla kullanılan kol venleri, v. basilica ve v. sefalicadır.
• Özellikle antecubital fossada bulunan median bazilik ve sefalik venlerden ve el bileği bölgesinden geçen dallarından intravenöz girişim yapılır.
• Girişim için basilik ven öncelikli olarak seçilmelidir.
• Sefalik ven, dik açısıyla aksiller venle birleşir.
• Bu durum intraketin, damar içinde ilerlemesine engel olabilir.
• El sırtı venlerinde, V. sefalica ve basilicanın el sırtındaki dalları ile dorsal metakarpal venler kullanılır.
• Ayak sırtı venlerinde, ayak üzerinde v. saphena magna ve parvanın dalları kullanılır.
• Bacaklardaki venler, flebit (ven iltihabı) ve emboli (damar tıkanması) olasılığından tercih edilmez.
• Alt ekstremite venleri, genellikle çocuklarda ve üst ekstremitelerin her ikisinde de yaralanma olan hastalarda kullanılır.
• Üst ekstremiteden yeni bir vene kateter takılınca alt ekstremiteye takılmış olan kateter, en kısa sürede çıkarılmalıdır.

İntraket Boyutları

• İntraketler değişik uzunluk ve çaplarda üretilir ve numarası büyüdükçe çapları küçülür. İntraketin boyutlarına göre renkleri:
  • 14 numara (Turuncu): Kanül çapı 2.10 mm, kanül uzunluğu 45 mm.
  • 16 numara (Gri): Kanül çapı 1.75 mm, kanül uzunluğu 45 mm.
  • 18 numara (Yeşil): Kanül çapı 1.20 mm, kanül uzunluğu 45 mm.
  • 20 numara (Pembe): Kanül çapı 1.11 mm, kanül uzunluğu 32 mm.
  • 22 numara (Mavi): Kanül çapı 0.80 mm, kanül uzunluğu 25 mm.
  • 24 numara (Sarı): Kanül çapı 0.60 mm, kanül uzunluğu 19 mm.

İntraket İle Damar Yolu Açma Tekniği

• Hasta veya yakınlarına uygulama hakkında bilgi verilerek rızası alınır.
• Eller yıkanır ve eldiven giyilir.
• Hastaya işlem için uygun bir pozisyon verilir.
• Mümkünse kol, kalp seviyesinin altında olacak şekilde yerleştirilir.
• Örneğin, antecubital fossadaki venler kullanılıyorsa hastanın dirseği hiperekstansiyonda olmalı, altı desteklenerek kalp seviyesinin altında tutulmalıdır.
• Uygulama yapılacak koldaki venler gözlenir ve palpe edilir.
• Turnike, seçilen ven noktasının 10-15 cm üstünden, elbise üzerinden, tek halkalı fiyonk hâlinde (gerektiğinde kolayca çözülebilmelidir) ve serbest uçları yukarıda kalacak şekilde bağlanır.
• Turnike venöz dönüşü engelleyecek, arteriyel kan akımını ise engellemeyecek sıkılıkta bağlanmalıdır. Arteriyel kan akımının engellenip engellenmediği radial nabız palpe edilerek anlaşılabilir.
• Ven, dolgun görünmüyorsa venin distalinden kalbe doğru sıvazlanabilir, hastaya elini yumruk yapması söylenebilir.
• Ven, yine dolgun görünmüyorsa parmak uçları ile vene hafifçe vurulabilir. Turnike 2 dk.dan daha uzun süre bağlı kalmamalıdır.
• Seçilen ven, parmak uçları ile tekrar palpe edilerek doku içindeki ilerleyişi hissedilir.
• Seçilen ven, tek bir hareketle ve antiseptik solüsyonlu pamukla venin proksimalinden distaline doğru silinerek cilt antisepsisi sağlanır.
• Vene uygun büyüklükte seçilen intraket steril paketinden çıkarılır.
• İntraket, iğnenin keskin yüzü yukarı gelecek şekilde tutulur.
• Veni sabitlemek amacıyla vene girilecek noktanın yaklaşık 3-5 cm alt tarafına boşta kalan elin başparmağı ile bastırılarak deri aşağı doğru gerdirilir.
• Vene girilirken doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki teknik kullanılır:
  • Doğrudan vene girme tekniğinde iğne ile ven üzerinden deriye 15-20 lik bir açı ile deri ve ven aynı anda hızlıca delinerek vene girilir. Bu teknik büyük ve belirgin venlerde tercih edilmelidir. Küçük venlere girilirken venin her iki duvarı delinebilir.
  • Dolaylı vene girme tekniğinde ise iğne vene iki aşamada yerleştirilir. İlk aşamada iğnenin ucu, vene girilecek bölgenin yaklaşık 1 cm altından ve vene paralel olarak 30-45 lik açı ile deriye batırılır. İğne ucu, önce derialtı dokuya temas eder. İkinci aşamada ise iğnenin açısı 10-15o'ye kadar küçültülerek ven içine girilir. Dolaylı teknik, küçük ve kaygan venlerde kullanılır. Yavaş hareket edilmelidir. Sert bir hareket ven duvarının yırtılmasına sebep olabilir.
• Kılavuz iğne, 1 cm geriye çekilerek esnek kanülün içine kan gelip gelmediği gözlemlenir.
• Kan geliyorsa esnek kanül damar içinde ilerletilirken kılavuz iğne yavaşça geriye doğru çekilir; ancak tamamen çıkarılmaz.
• Bir elin başparmağı ile intraket yerleştirilen bölgenin 1 cm kadar üst kısmından ven üzerine baskı uygulanarak diğer el ile önce turnike çözülür sonra kılavuz iğne tamamen çıkarılır.
• Bu şekilde intraketin açık ucundan kan gelmesi engellenir.

İntraosseoz Yol (IO, Kemik içi yol)

• Bebeklerde venlerin küçük olması durumunda tercih edilir.
• Periferik damar yolu zor ve zaman alıcı oluyorsa intraosseoz yoldan damar yolu açılabilir.
• Rutin olarak tercih edilen bir yol değildir.
• IO yol ile tüm IV solüsyonlar, kan, plazma, hipertonik ilaçlar, sklerotik ilaçlar, antibiyotikler vb. uygulanabilir.

Cut-Down

• Damar yolu açmak için yüzeyel venlerin kullanılamadığı durumlarda daha derin venler kullanılabilir.
• Ancak derin venlere intraket ya da kelebek iğne ile girmek mümkün değildir.
• Bu durumda hekim tarafından cerrahi aseptik teknik ile küçük bir insizyon (cerrahi kesi) yapılarak derin ven bulunur ve ven içine kateter yerleştirilir.

Santral Venöz Kateter

• Santral venöz kateter, (SVK) santral venöz damarlara yerleştirilen kateterdir.
  • Subklaviyan ven
  • Internal jugular ven
  • Femoral venler kullanılır